Nederland moet volledig automatische wapensystemen die zelf bepalen of een mens of doelwit wordt uitgeschakeld, verbieden. D66-Kamerlid Salima Belhaj komt met een initiatiefnota en vindt dat het volgende kabinet een internationaal verdrag tegen zulke 'killerrobots' moet ondertekenen.
"Het is geen film of sciencefiction. Ik wil voorkomen dat we straks ongekende oorlogen hebben", zegt Belhaj.
Kamikazedrones
Volgens experts gaan technologische ontwikkelingen razendsnel. ''De verwachtingen zijn dat we langzamerhand in een tijdperk terecht gaan komen van geautomatiseerde oorlogsvoering. Of zoals het ook wel wordt genoemd, van algoritme tegen algoritme'', zegt deskundige Danny Pronk van instituut Clingendael.
Het gaat dan om bijvoorbeeld 'kamikazedrones' die in een zwerm kunnen aanvallen of om raketten die honderden kilometers kunnen vliegen en zelfstandig een doelwit uitzoeken. Bij veel van die systemen is nu nog menselijke controle of aansturing nodig, maar door verschillende landen en wapenfabrikanten wordt al geëxperimenteerd met vergaande zelfstandigheid.
Verbod
"Ik vind dat er een verbod moet komen op killerrobots. Dat kun je doen door een internationaal verdrag op te stellen en afspraken te maken dat je die niet gaat ontwikkelen", zegt Belhaj. "Het is om te zorgen dat de industrie niet verder gaat, en dat je ze niet aankoopt als Nederland, de Europese Unie of de NAVO. Zo kunnen we voorkomen dat die killerrobots er komen en dat we straks oorlogen krijgen waar we de ernst niet van kunnen overzien."
Belhaj heeft een initiatiefnota ingediend en wil dat de Kamer zich uitspreekt tegen volledige autonome wapensystemen. Ook moet het nieuwe kabinet aan de slag met het verdrag tegen killerrobots.
Wapenwedloop
Deskundige Pronk denkt niet dat landen die niet meegaan in de geautomatiseerde wapenwedloop, kwetsbaar worden: ''Of er nou een menselijke hand achter de knoppen zit of niet, maakt voor het effect dat ermee wordt bereikt niet uit. Wel natuurlijk in de verantwoording achteraf."
Belhaj denkt dat een verbod haalbaar is. "Een wapenwedloop moeten we voorkomen. Ik denk dat we nu net op tijd zijn. Als we proberen met zoveel mogelijk landen dat verbod te realiseren, dan zetten we grotere stappen dan dat we afwachten. Dit is het moment om te handelen. Dat zeggen experts, de techindustrie en wetenschappers."
Haalbaar?
Enkele tientallen landen pleiten inmiddels voor een verbod, maar het is de vraag wat grote landen gaan doen. "Grootmachten als de Verenigde Staten, China en Rusland zijn steeds meer verwikkeld in een geopolitieke machtsstrijd en ontwikkelen ook autonome wapensystemen. Dit maakt een verbod via een verdrag met deze staten in de huidige tijd moeilijk, zo niet onhaalbaar", aldus Pronk.
Wat doet Defensie in Nederland?
"Defensie heeft geen systemen waarbij de mens 'out of the loop' is en, bijvoorbeeld, zonder restricties zelflerend doelen kiest en uitschakelt", zegt een woordvoerder van het ministerie van Defensie.
Al meer dan twintig jaar maakt Nederland gebruik van geautomatiseerde afweer, zoals de Goalkeeper op schepen en de Patriot-systemen op de grond. Volgens Defensie blijft de mens altijd de baas. "De systemen moeten aangezet worden bij dreiging en kunnen op elk moment uitgeschakeld worden indien gewenst."
Er wordt geëxperimenteerd met op afstand bestuurbare verkenningssystemen en ook met bewapende systemen, maar volgens Defensie is 'menselijke controle' leidend en bepalend voor het gebruik.
