Het kabinet wil met een app de verspreiding van het coronavirus tegengaan. Hoe werkt dat en hoe zit het met onze privacy?
Het idee voor de app werd gisteravond opgeworpen door minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid). De app moet verspreiding van het virus zoveel mogelijk inperken zodra de coronamaatregelen worden versoepeld.
Met de app weet je of je in contact bent geweest met iemand die corona heeft. Als dat zo is, kun je zelf ook voorzorgsmaatregelen nemen, zoals thuisquarantaine. Op die manier worden de samenleving en gezondheidszorg zo veel mogelijk ontlast, is het idee.
1. Hoe werkt zo'n app?
Het idee is dat je een app op je telefoon installeert. De app registreert de telefoons van de mensen waar je bij in de buurt bent geweest, bijvoorbeeld op je werk, in de trein, supermarkt of op straat.
Als je dan in de app invult dat je ziek bent, krijgen de mensen bij wie je in de buurt bent geweest een waarschuwing via de app. Zo kunnen ze voorzorgsmaatregelen treffen, zoals in quarantaine gaan.
De precieze techniek waarop de app draait, is nog niet bekend. De overheid zoekt momenteel uit welke technologieën er beschikbaar zijn en al in het buitenland worden gebruikt. Hiervoor kunnen verschillende technieken gebruikt worden, zoals GPS. Dat wordt al ingezet bij populaire datingapps als Happn en Tinder. Maar het lijkt erop dat er van bluetooth gebruik gaat worden gemaakt.
2. Via bluetooth? Hoe werkt dat dan?
In Singapore wordt al zo'n corona-app gebruikt en die werkt met bluetooth. Deze technologie wordt normaal gesproken gebruikt om draadloze accessoires te koppelen, maar kan ook worden gebruikt om in de gaten te houden met wie je allemaal in contact bent geweest.
Je telefoon zendt via bluetooth een uniek nummer uit. Als je in de buurt van iemand komt, en de bluetooth van beide telefoons verbinden met elkaar, worden die nummers uitgewisseld en opgeslagen. Na een tijdje heb je een rijtje van nummers waarmee jij in contact bent geweest.
Als je corona hebt, meld je dat via de app en dan krijgen alle nummers een seintje op hun telefoon. Als je zo'n melding krijgt, weet je niet wie degene is die corona heeft, maar wel dat je in hun buurt bent geweest.
In Israël gaan ze een stapje verder: daar verzamelt de geheime dienst telefoongegevens om te kijken wie er langer dan tien minuten in de buurt is geweest van iemand die besmet is met corona. Als dat zo is, dan krijg je een sms dat je in quarantaine moet.
3. Zitten er geen haken en ogen aan zo'n app?
Ja, natuurlijk. Allereerst: bluetooth is niet waterdicht en het kan zo zijn dat er een contactmoment wordt geregistreerd dat helemaal geen duidelijk contact is. Denk bijvoorbeeld aan je buurman, want bluetooth kan door muren. En als je langs iemand loopt en je bluetooth maakt contact, is dat dan meteen een contactmoment voor corona?
Er zijn namelijk tal van situaties dat een contactmoment geen risico vormt. Stel: je woont aan en drukke straat en zit bij het raam. Als er allemaal mensen langs dat raam lopen, zijn dat misschien wel contactmomenten. Maar omdat er een raam tussen zit, kan het virus niet bij jou terechtkomen.
Zo kan het zijn dat je onterecht wordt gewaarschuwd dat je in contact bent geweest met iemand die corona heeft. En als je dat te horen krijgt weet je nog steeds niet wie het was of waar het gebeurde, wat de angst verder kan aanwakkeren.
Ook herkent de app lang niet altijd hoe het virus zich verspreidt. Stel: je pakt de deurklink vast waar een coronapatiënt een paar minuten geleden nog aan heeft gezeten. De app herkent zo'n contact niet, maar de verspreiding is er wel.
Daarnaast werkt de app alleen als je altijd je bluetooth hebt ingeschakeld, altijd de app op de achtergrond hebt draaien (dit is vooral op iOS een probleem) en niet te vergeten: als iedereen de app installeert. Hoe meer mensen de app gebruiken, hoe beter de verspreiding van het virus in kaart te brengen is.
4. Wil de overheid de app verplichten?
De overheid sluit niet uit dat het burgers gaat verplichten om de app te installeren. Hoe? Dat is vooralsnog onduidelijk, want de overheid kan geen app uitrollen naar alle telefoons in Nederland. Ook zijn er genoeg mensen zonder smartphone die de app dus niet kunnen installeren.
Je zou het verplicht stellen van de app kunnen vergelijken met de identificatieplicht: dat je bij een controle moet kunnen aantonen dat je de app op je telefoon hebt geïnstalleerd. "Maar dat lijkt een beetje op het opdringen van een digitale enkelband", stelt Jaap-Henk Hoepman, privacyonderzoeker en universitair hoofddocent aan de Radboud en Rijksuniversiteit Groningen.
Heb je corona? Dit zijn de ziekteverschijnselen
5. Wat nou als je geen smartphone hebt?
Dan werkt zo'n app niet. Je hebt minimaal bluetooth nodig en een telefoon waarop je apps kunt installeren. Ook is het maar de vraag of zo'n app goed genoeg werkt op al die verschillende telefoons die in Nederland worden gebruikt. De kwaliteit van de bluetoothverbinding is sterk afhankelijk van het type smartphone.
6. Hoe weet zo'n app of ik corona heb?
Dat weet die app niet. Je moet het zelf aangeven als je corona hebt. Er zit daar voor zover bekend ook geen check op. Een grapjas zou door de stad kunnen lopen, via bluetooth met allerlei mensen contact maken en vervolgens in de app op de knop 'ik heb corona' drukken. Al die mensen krijgen dan onterecht een melding dat ze in contact zijn geweest met iemand die het virus heeft.
Je zou dit kunnen oplossen door een extra check van de GGD in te voeren, bijvoorbeeld dat je alleen het mag melden als je een specifieke pincode krijgt voor de coronamelding. Maar daarover is vooralsnog niets bekend.
7. Hoe zit het met de privacy?
Zo'n app verzamelt ontzettend veel gevoelige data. Hoepman heeft daarom een voorkeur voor het lokaal opslaan van data. Alle contacten worden dan alleen op jouw telefoon opgeslagen.
Dit model wordt het zogeheten DP-3T-model genoemd, dat bluetooth gebruikt voor het in kaart brengen van de coronaverspreiding. Hoepman: "Dat model is redelijk doordacht en daar werken slimme mensen aan."
Er wordt daar uitgegaan van het initiatief van de gebruiker: jij meldt je bij de GGD met klachten en zodra er corona wordt geregistreerd, moeten de mensen waar jij in contact mee bent geweest zelf thuisblijven of vragen om een test.
Het privacygevaar daarin zit hem in het uitzenden van je unieke bluetoothnummer. Daardoor ben je nog steeds te identificeren.
Dat gevaar kan worden ondervangen door DP-3T. Deze techniek verandert je unieke bluetoothnummer in willekeurige nummers die met een speciale berekening - via digitale sleutels - zijn gemaakt. Die digitale sleutel zeggen niets over je identiteit, maar kunnen wel worden gebruikt om anderen te waarschuwen die met jou in contact zijn geweest. Of Nederland gebruik gaat maken van DP-3T is niet bekend.
Bij het andere model wordt alle data centraal opgeslagen. Dan heeft één partij, in dit geval de GGD, toegang tot met wie je allemaal contact hebt gehad. Het voordeel daarvan is dat de GGD zelf actie kan ondernemen en dicht op de besmettingen zit.
Experts waarschuwen voor dit model, omdat het centraal opslaan van alle data en één of meerdere partijen toegang geven juist een groot privacyrisico vormt.
Dagelijkse update
Wil jij iedere middag een selectie van het belangrijkste nieuws en de opvallendste verhalen in je mail? Meld je dan nu aan voor de dagelijkse update.
8. Is zo'n app wel noodzakelijk?
Dit is misschien wel de belangijkste vraag. Het is mogelijk om een app te bouwen die technisch gezien goed werkt en de privacy van burgers waarborgt. Dat kan zelfs op korte termijn. Maar de vraag is: is het wel nodig?
"Waarom is zo'n app beter dan de standaardregel die nu al geldt: blijf binnen als je symptomen hebt", vraagt Hoepman zich af. "Het gaat erom dat je het infectiegetal naar beneden krijgt, en dan is zo'n algemene maatregel hoogstwaarschijnlijk effectiever dan een app die lang niet waterdicht is."
