Er ontstaan steeds grotere ondernemingen en sommige hebben meer dan een miljoen werknemers. Kunnen giganten als Amazon of Alphabet (Google) ook té groot zijn? "Het draait om ABC: arbeidsverdeling, besluitvorming, coördinatie."
Het bedrijf met de allermeeste werknemers ter wereld is de Amerikaanse hypermarktketen Walmart. Daar werken maar liefst 2,2 miljoen mensen. Ter vergelijking: in 86 van de 233 landen ter wereld wonen minder mensen.
Ook techreus Amazon heeft een flink personeelsbestand: eind september werkten er 750.000 werknemers.
Meningen verschillen
Vallen zulke gigantische organisaties nog wel te managen? De meningen verschillen. Sommige experts denken dat dit soort ondernemingen eenvoudigweg te groot is.
Anderen denken echter dat enorme ondernemingen als Amazon en Google prima te managen zijn, maar je moet dan wel je organisatie daarop inrichten.
Geen menselijke maat
"Nee", is het korte, krachtige antwoord van Jaap Schaveling op de vraag of die giganten nog te managen zijn. Hij is hoogleraar Samenwerken & Leiderschap aan de Nyenrode Business Universiteit.
In zulke grote organisaties kun je niet uit medewerkers halen wat erin zit, denkt hij. In zo'n grote mensenmassa loop je als werknemer het risico dat je meer gezien wordt als nummer, dan als individu. De oplossing is volgens Schaveling om een organisatie op te splitsen in kleinere teams die min of meer zelfstandig functioneren.
Max 150 werknemers
Amazon probeert de organisatie in de hand te houden door bepaalde afspraken over cultuur op te leggen. Maar daarmee beschouwt het bedrijf mensen juist als machines, vindt Schaveling. Google doet het wat hem betreft beter. Daar werkt het personeel meer met zelfsturende teams, legt hij uit. En in zo'n klein, gelijkwaardig team ben je nu eenmaal minder snel 'een nummertje'.
Het beste is als zo'n team uit 150 mensen bestaat, haalt hij een onderzoek van de Britse antropoloog Robert Dunbar aan. Als je organisatie volgens die regel opdeelt, ontstaan samenwerkingsverbanden in plaats van hiërarchieën.
Managers
"Vroeger werd gedacht dat de leiding een visie had. Die moest hij dan naar beneden doorgeven, de rest voert uit. Dat is ouderwets hiërarchisch denken", legt hij uit. "Het is beter als je als manager verrast wordt door nieuwe ideeën uit je eigen organisatie. Een organisatie is wendbaarder als er meer ruimte is om eigen beslissingen te maken."
Helaas worden managers vaak nog beloond op basis van het aantal medewerkers onder zich, in plaats van wat zij produceren, betreurt Schaveling. Dat zit ook samenwerking tussen afdelingen in de weg. Managers worden namelijk beloond op basis van de beloning van hun eigen afdeling en niet op die van het geheel. Het toverwoord is samenwerken, vindt hij.
'Te veel personeel is juist niet het probleem'
Hoogleraar organisatietheorie Pursey Heugens (Rotterdam School of Management) is het niet helemaal met Schaveling eens. Hij vindt dat de grootte van het personeelsbestand niet het probleem is. Over Walmart zegt hij bijvoorbeeld: "Je kunt het bedrijf van allerlei zaken betichten, maar niet dat het bedrijf niet goed gemanaged wordt. Het grote probleem is de diversiteit van het aantal werkzaamheden."
Daarbij gaat het er niet alleen om of een bedrijf zich met verschillende producten of heel andere segmenten richt, maar ook of er sprake is van geografisch andere markten. Als managers niet voldoende betrokken zijn of hun aandacht moeten verdelen over verschillende terreinen, dan kunnen misstanden ontstaan. Denk aan managers met 'eigen koninkrijkjes' of een zwak toezicht, zegt Heugens.
Focus op kernactiviteiten
Veel grote ondernemingen kregen de laatste jaren van investeerders te horen dat ze zich meer moeten 'richten op hun kernactiviteiten'. Niet alleen omdat ze zo hun aandeelhouderswaarde oppompen, maar er is ook inhoudelijk wat voor te zeggen, vindt de hoogleraar.
Bedrijven met meer focus, hebben op de beurs vaak een hogere waardering. Want hoe meer je je product moet aanpassen aan lokale markten, hoe moeilijker het is. Bedrijven overschatten vaak synergievoordelen (red. voordeel door één productiefaciliteit voor twee producten te gebruiken) en onderschatten de aanpassingskosten aan een product voor een andere markt.
Amazon en Google
Techreuzen als Amazon en Google (Alphabet) zijn weliswaar actief op verschillende terreinen en in veel landen, maar hun succes komt vooral omdat ze absolute marktleider zijn. Ze drukken potentiële concurrenten uit de markt, legt Heugens uit.
Amazon lijkt wel een heel divers bedrijf, met onder andere webwinkels, clouddiensten, hardware- en softwareontwikkeling. Maar het overgrote deel van de winstgevendheid komt uit clouddiensten. Zonder deze en de webwinkels blijft er weinig van over, aldus Heugens.
China en het leger
Grote organisaties zijn zeker wel te besturen, zegt ook Peter Kuiperij, senior consultant bij adviesbureau Berenschot. Als voorbeeld noemt hij het Amerikaanse leger, met circa 3,2 miljoen werknemers, en landen als China, die je ook als een soort organisatie kunt beschouwen, met 1,3 miljard inwoners.
Het hangt af van de afspraken die je maakt en hoe je de structuur inricht, zegt hij. Dat heeft alles te maken met je type product of dienst, legt Kuiperij uit.
Vrijheid op microniveau
"Het draait om 'ABC': arbeidsverdeling, besluitvorming, coördinatie", zegt Kuiperij. "Wie doet wat op welke manier? En als je er niet uitkomt, op welke manier neem je dan een besluit?"
Legers zijn heel strak gestuurd, terwijl op microniveau soldaten wél veel vrijheden hebben. Als je op een missie bent, dan heb je een taak, maar succesvolle troepen beslissen zelf hoe ze dan moeten handelen, aldus Kuiperij.
McDonald's
Ook McDonald's, waar wereldwijd 1,9 miljoen mensen werken, is heel strak gestuurd. De friet gaat in iedere vestiging even lang in het vet. Het is wel zo dat je in bepaalde landen andere producten kunt kopen, zoals de McKroket in Nederland en de Croque MacDo in Frankrijk. Maar ook dat wordt per land besloten, er zijn geen aparte werkwijzen of producten per individuele vestiging.
"Bij een kleine broodjeszaak in de binnenstad is het leuk als een medewerkers zijn eigen twist geeft aan een broodje, maar dat wil je niet als het om een Subway gaat. Grote bedrijven hebben herkenbaarheid nodig."
