Criminelen die in dure auto's rijden en een ellenlang strafblad hebben, duiken regelmatig op als zzp'er in de zorg. Ze werken bijvoorbeeld in de jeugdzorg of gehandicaptenzorg en gebruiken dit werk om criminele activiteiten te maskeren. Dat zegt burgemeester René Verhulst van Ede tegenover RTL Nieuws. Hij maakt zich grote zorgen en liet een onderzoek uitvoeren.
Witwassen, zware mishandeling, bedreiging, drugshandel en zelfs een zedendelict. Een flink deel van de zzp'ers in de zorg die het Regionale Informatie- en Expertise Centrum (RIEC) Oost-Nederland onderzocht, is eerder veroordeeld voor misdrijven. Sommigen hebben zelfs een hele waslijst aan delicten op hun naam staan. In totaal vonden de onderzoekers 192 veroordelingen bij 28 van de 87 onderzochte zzp'ers.
'Ideale dekmantel'
In het rapport, dat vandaag wordt gepubliceerd, noemen de onderzoekers het werk als zzp'er een 'ideale dekmantel' voor criminelen. 'Omdat zij naar eigen zeggen hiermee veel geld verdienen en het een alternatieve verklaring kan zijn voor het hebben van vermogen'. Zo werden meerdere zzp'ers staande gehouden met duizenden euro's aan contant geld op zak of rijdend in auto's uit het duurdere segment. Zes zzp'ers komen naar voren bij onderzoeken naar verdachte transacties.
In veel onderzochte gevallen werd het werk als zzp'er in de zorg als argument gebruikt. Ook de werktijden en locaties maken de zorg als dekmantel interessant, schrijven de onderzoekers. 'Hiermee hebben ze een alternatieve verklaring waarom ze op een bepaald tijdstip (bijvoorbeeld ’s nachts) of locatie (ver van hun woonadres) aanwezig zijn.'
Wanneer een crimineel met een strafblad vol inbraken zijn werk in de zorg als excuus gebruikt voor aanwezigheid op een ongebruikelijk tijdstip in een wijk, zal de politie moeten bewijzen dat dit niet zo is. Dat is niet eenvoudig, want deze mensen staan gewoon op papier als zorgmedewerker. En die hebben nou eenmaal vaak afwijkende werktijden.
Burgemeester René Verhulst van Ede is geschrokken van de resultaten, maar tegelijk ook niet verbaasd dat het werk als zzp'er in de zorg gebruikt wordt als verklaring voor opvallend gedrag. Zijn gemeente kwam vaker dit soort voorbeelden tegen en vroeg RIEC Oost-Nederland daarom het fenomeen nader te onderzoeken.
Jerrycan voor noodgevallen
In minder dan een uur tijd brandden op 14 september 2021 maar liefst 22 auto's af in de wijk Veldhuizen in Ede. Op een jerrycan werden DNA-sporen gevonden van een 26-jarige Veenendaler. Die ontkende onlangs tegenover de rechter betrokkenheid bij de branden. Volgens de verdachte leende hij regelmatig jerrycans met benzine uit, die hij naar eigen zeggen met het oog op zijn baan als zelfstandige in de zorg vaak bij zich had voor noodgevallen.
Burgemeester Verhulst van Ede gelooft er niets van. "Met je betaalpas kun je toch gewoon tanken? Dit is gewoon een lulverhaal." Of de rechter de verklaring wel logisch acht, blijkt volgende week. Dan wordt uitspraak gedaan.
'Topje van ijsberg'
Verhulst denkt dat de resultaten van het onderzoek het topje van de ijsberg zijn. "Dit gebeurt niet alleen in Oost-Nederland, maar op grote schaal in heel Nederland. Als er ergens makkelijk geld verdient kan worden, heb je voor je het weet een netwerk van criminelen die elkaar helpen. Met bijvoorbeeld valse ID's of diploma's."
Eerder toonde RTL Nieuws al aan dat fraude met valse diploma's en verklaringen omtrent gedrag in de zorg toeneemt en dat de controle hierop beperkt is. Dat onderschrijven de onderzoekers van het RIEC. Volgens hen is het onwaarschijnlijk dat alle onderzochte zzp'ers in het bezit zijn van een geldige verklaring omtrent gedrag.
De onderzoekers stellen dat 59 van de onderzochte zzp'ers uit een crimineel netwerk komen. Zij zijn vaak via mogelijk malafide uitzendbureaus of kennissen aan de slag gegaan in de zorg.
Nog altijd actief
Volgens burgemeester Verhulst van Ede is de kans groot dat veel van de onderzochte personen ook nu nog altijd actief zijn in de zorg. Dat zint hem niet. Verhulst wil, naast meer controle op valse papieren, dat het snel mogelijk wordt om gegevens over veroordeelde of verdachte personen uit te wisselen. Dat mag nu niet.
"Het kan niet zo zijn dat criminelen die vermogensdelicten, geweldsdelicten of drugsdelicten hebben gepleegd en zorg niets eens leveren dit gewoon maar kunnen blijven doen, maar dan bij een andere instelling of in een andere regio."
Over het onderzoek
RIEC Oost-Nederland onderzocht 87 zzp'ers in de zorg. Zij kwamen naar voren bij eerder gerapporteerde signalen van zorgfraude in Oost-Nederland. De zzp’ers die onderdeel uitmaken van de zogeheten fenomeenanalyse geven daarom geen representatief beeld van alle ruim 168.000 zzp’ers die in Nederland in de zorg actief zijn.
'Dit betekent dat er geen uitspraken gedaan kunnen worden over de totale omvang van zzp’ers in de zorg die een criminele achtergrond hebben en crimineel actief zijn in Nederland. Desalniettemin zijn er redenen om aan te nemen dat het een landelijk probleem betreft', schrijven de onderzoekers.
