Twee keer zoveel basisscholieren geschorst wegens wapenbezit

Steeds meer leerlingen in het primair onderwijs worden geschorst van school omdat ze een wapen hebben meegenomen naar het plein of de klas. Ging het in het schooljaar 2017/2018 nog om zo'n acht leerlingen, in het afgelopen schooljaar (2021/2022) werden zeker twintig scholieren om die reden weggestuurd van de basisschool. Dat blijkt uit gegevens van de Onderwijsinspectie, opgevraagd door RTL Nieuws. 

Het bezit van messen of vuurwapens op de middelbare school kreeg de laatste jaren veel aandacht, jaarlijks gaat het om honderden incidenten. Maar dat nu ook steeds meer basisschoolleerlingen betrapt worden op verboden wapenbezit is een nieuwe ontwikkeling. Op de basisschool zitten doorgaans kinderen tot een leeftijd van 12 jaar. Er gaan momenteel zo'n 1,4 miljoen kinderen naar de basisschool.

Aardappelschilmesje

Waarom deze twintig kinderen afgelopen schooljaar een wapen meenamen naar de basisschool is niet bekend, ook is niet openbaar gemaakt om welke scholen het gaat. Uit recent onderzoek blijkt dat de meeste kinderen een wapen dragen om zich veiliger te voelen, of omdat ze het interessant vinden en stoer willen zijn. 

"Eerder vonden we weleens een aardappelmesje bij een kind, dat was een incident en daar ging je dan over in gesprek met de ouders", zegt gepensioneerd basisschooldirecteur Marijke van Amersfoort, die enkele jaren geleden zelf een leerling moest schorsen na een wapenincident. "Door de straatcultuur wordt het hebben van een mes steeds normaler omdat anderen het ook doen. Dan moet je een grens trekken en schorsen."

Ronselen

Hoewel experts dus denken dat basisschoolkinderen in de meeste gevallen wapens bij zich hebben om stoer te doen, kan het gedrag wel degelijk te maken hebben met criminaliteit. Volgens een recent onderzoek van het Centrum tegen Kinderhandel en Mensenhandel (CKM) wordt er onder basisschoolleerlingen namelijk ook actief geworven door criminele bendes. Veertien hulpverleners en jeugdzorgmedewerkers die door het CKM werden geïnterviewd, zeggen voorbeelden te kennen van basisschoolleerlingen die ingezet zijn door criminelen.

Zo stelt een projectleider jeugdcriminaliteit in het rapport dat kinderen tussen de tien en veertien jaar oud worden geronseld voor 'eenvoudige criminaliteit', zoals het rondbrengen van pakketjes drugs of het op de uitkijk staan tijdens een drugsdeal.

Invloed van straatcultuur

"We zien dat wapenbezit bij jongere leerlingen, weliswaar met kleine cijfers, wel toeneemt en dat geeft wel reden tot zorg of in ieder geval tot extra alertheid op de basisscholen", zegt Amina Saydali, directeur van de stichting School & Veiligheid. Dit kenniscentrum helpt scholen met veiligheidsvraagstukken. Volgens Saydali hebben een paar basisscholen zich gemeld bij de organisatie voor advies over wapenbezit onder leerlingen.

Volgens Saydali heeft wapenbezit weinig te maken met het onderwijsklimaat of de sfeer op scholen zelf. "Het gaat om een straatcultuur die verder geen leeftijdsgrenzen heeft. Dus het ontstaat buiten en het komt de school binnen. Helaas komen steeds jongere jongeren met die straatcultuur in aanraking."

Na-apen van kinderen

Saydali vermoedt dat het toenemende wapenbezit van oudere kinderen de belangrijkste reden is voor de groei van het aantal schorsingen op de basisschool wegens wapenbezit. "Ik veronderstel dat er op de basisschool nog veel meer sprake is van dit na-aapeffect. Kinderen onder de twaalf zijn een spons van hun omgeving, dus je doet wat er in je omgeving gebeurt." 

Die stelling wordt ondersteund door een recent onderzoek van de Erasmus Universiteit. Volgens de jongeren die hiervoor werden geïnterviewd, zijn messen tegenwoordig iets voor de 'jonge' jongens, en zouden 16-plussers zich inmiddels met vuurwapens bezighouden. 

Onhandelbaar gedrag

Voor jongerenwerker Bram Mvambanu is het heel herkenbaar. In zijn dagelijkse werk in Zeeland en West-Brabant ziet hij ook steeds meer dossiers voorbijkomen van jonge kinderen die met wapens in aanraking komen. "Door sociale media weten jongeren al heel vroeg wat er allemaal speelt. Ze worden op een steeds vroegere leeftijd volwassen, of denken dat tenminste."

Volgens Mvambanu is het altijd belangrijk om te kijken waar de behoefte van kinderen om met een wapen te lopen vandaan komt. "Het is in alle gevallen fout, maar wie weet wordt het kind afgeperst, of is er een stressvolle thuissituatie waardoor er geen toezicht is op zo'n jong ventje."

Grote impact

Volgens oud-directeur Marijke van Amersfoort is het voor basisscholen heel ingrijpend als kinderen met een wapen betrapt worden. Als directeur van een basisschool in Amsterdam maakte zij dit een keer mee. 

De leerling om wie het ging werd geschorst, de leerkracht van de groep in kwestie was een paar dagen uit roulatie vanwege de schrik. "Leerlingen uit groep 3 hadden de arrestatie gezien, dat had impact. Vervolgens is er toen een heel leuke wijkagent op bezoek geweest in de klas om erover door te praten met de kinderen."