Als gemeenten misstanden ontdekken bij zorgaanbieders van dagbesteding, huishoudelijke hulp of jeugdzorg, dan houden ze dat vaak geheim voor hun inwoners. Zo kan het dus gebeuren dat jij ergens aanklopt voor hulp, terwijl de gemeente allang weet dat er ongeschoold personeel werkt of dat er vermoedens van fraude zijn.
Dit blijkt uit een inventarisatie van RTL Nieuws. Vernietigende inspectierapporten blijven soms jarenlang geheim voor inwoners of worden helemaal nooit gepubliceerd.
Misstanden geheim
De gemeente Katwijk kijkt wel binnen bij zorginstellingen, maar vertelt niet wat ze tegenkomt. Want, zo stelt een woordvoerder: "Er is geen wettelijke plicht tot openbaar maken." De gemeente wil voorzichtig met gevoelige informatie en bedrijfsgegevens omgaan.
Ook in Arnhem werden jarenlang toezichtrapporten geheim gehouden, het gaat hierbij zelfs om misstanden. "Zorg voor minderjarigen die ernstig tekortschiet, financiële misstanden en opleidingen van personeel die niet kloppen." Dit is in grote lijnen de inhoud van zes onderzoeken die op de plank liggen, vertelt raadslid Gerrie Elfrink (SP) aan onze onderzoeksredactie.
Tot zijn eigen frustratie kan Elfrink geen details delen. Raadsleden mochten de rapporten wel lezen, maar alleen als ze tekenden voor geheimhouding. Dat zit hem dwars: "Het is belangrijk dat iedereen hier van op de hoogte is, omdat het gaat om zorg voor kwetsbare mensen die afhankelijk zijn." Een aantal van de onderzochte aanbieders levert namelijk nog steeds zorg, aldus Elfrink.
Slechts kwart openbaar
Sinds 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk voor jeugdzorg en zorg uit de wet maatschappelijke ondersteuning (wmo), zoals hulp in de huishouding en dagbesteding. Gemeenten gaan over de besteding van dit zorggeld en moeten controleren of de juiste zorg wordt geleverd. Ze mogen zelf bepalen of ze de toezichtrapporten openbaar maken.
Veruit de meeste gemeenten doen dit niet, blijkt uit de laatste cijfers van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) uit 2021. Slechts een kwart van de gemeenten maakt de toezichtrapporten openbaar. Als uit zo'n rapport blijkt dat er echt iets aan de hand is en dit leidt tot een sanctie of boete, dan is de kans nog kleiner dat je er iets van hoort.
Patiëntenfederatie kritisch
"Dit verbaast ons wel", zegt Thom Meens van de Patiëntenfederatie in een reactie. Deze organisatie komt op voor mensen die zorg nodig hebben. "Je moet als cliënt wel kunnen zien wat je kiest. Daarbij gaat het hier om gemeenschapsgeld, dan moet je kunnen controleren hoe dat wordt uitgegeven, dat moet open en transparant zijn."
Ook de Nationale Ombudsman benadrukt dat de overheid 'open en duidelijk' moet zijn. "De overheid moet ervoor zorgen dat de burger de juiste informatie krijgt, en dat deze informatie klopt en volledig en duidelijk is." Informatie moet gedeeld worden, ook als burgers daar niet om vragen, benadrukt een woordvoerder.
Volgens de Patiëntenfederatie was het sinds 2015 al de gedachte dat alle gemeenten hun inspectierapporten altijd openbaar zouden maken. "Dus we zien dat liever vandaag dan morgen."
Schiedam: misstanden wel online
Het kan wel, bijvoorbeeld in Schiedam. Daar staat een hard oordeel online over zorgbedrijf Oron Care. Er werkte onbekwaam personeel en er werd gerommeld met zorggeld. 'Oron Care heeft in de afgelopen periode onrechtmatige declaraties ingediend en namens cliënten urendeclaraties ondertekend', staat in een onderzoek dat de GGD namens de gemeente heeft uitgevoerd.
Schiedam vindt openbaarheid belangrijk, stelt een woordvoerder: "Het biedt burgers en gemeenten inzicht in de kwaliteit van zorg."
Arnhem door de bocht
De gemeente Arnhem hield de stukken geheim omdat ze bang was voor schadeclaims in verband met smaad. Gerrie Elfrink ging als raadslid de strijd aan: "Het is bizar dat we in Nederland wel recensies over restaurants kunnen lezen maar dat belangrijke informatie over zorginstellingen onder de pet wordt gehouden."
Sinds een half jaar is de gemeente 180 graden gedraaid. Onderzoeken naar zorgaanbieders worden nu wel online gezet. De zes rapporten die eerder geheim gehouden werden, zijn echter nog altijd niet gepubliceerd.
Dit komt volgens een woordvoerder door 'zorgvuldige' procedures om claims te voorkomen. Elfrink wil dat het sneller gaat. "Dat dit soort rapporten gepubliceerd worden, hoort normaal te zijn."
Nul inspecties, nul rapporten
Er zijn ook gemeenten die nooit een onderzoek online zetten, omdat ze nooit op eigen initiatief controles uitvoeren bij zorgaanbieders.
De gemeente Kaag en Braasem bijvoorbeeld. Volgens een woordvoerder is het toezicht de afgelopen jaren vooral 'passief' ingevuld. In de praktijk komt dit neer op nul inspectiebezoeken sinds 2015. Er valt dus ook niets te publiceren. De gemeente zegt hier dit jaar wel mee aan de slag te gaan.
Ook in Heerenveen staat de teller op nul. De afgelopen zeven jaar is geen enkele zorgaanbieder door de gemeente gecontroleerd en dus zijn er volgens een woordvoerder geen rapporten voor handen.
Staatssecretaris wil openbaarheid verplichten
Meer dan één op de drie gemeenten heeft aan de inspectie IGJ laten weten ook in de toekomst geen rapporten, boetes of sancties openbaar te willen maken. Tegen de zin van het ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport (VWS).
Staatssecretaris Maarten van Ooijen wil namelijk het toezicht op zorgaanbieders door gemeenten verbeteren en hen verplichten toezichtrapporten openbaar te maken. Daarvoor moet de wet worden aangepast. "Dit zal dus nog enige tijd in beslag nemen", aldus een woordvoerder.
