Aan criminelen lekkende ambtenaren kunnen in 'een groot aantal' overheidssystemen ongemerkt zoeken naar gevoelige informatie. Dat blijkt uit een grootschalig rechercheonderzoek naar tientallen corruptieverdenkingen.
De zwaktes in de overheidssystemen zijn blootgelegd door onderzoek van het Team Aanpak Corruptie (TAC). Dat team werd in juni 2020 opgericht na corruptiesignalen uit door de politie gekraakte versleutelde communicatiediensten als Ennetcom en Encrochat, waarmee criminelen anoniem dachten te communiceren.
Tussen de honderden miljoenen berichten stuitte het team van politie en Rijksrecherche op tientallen corruptiesignalen van ambtelijke lekken naar de zware georganiseerde criminaliteit, zo blijkt uit cijfers die de onderzoeksredactie van RTL Nieuws heeft opgevraagd.
14 ambtenaren aangehouden
Het corruptieonderzoek leidde tot de aanhouding van veertien ambtenaren: negen politieambtenaren, twee belastingdienstmedewerkers, een medewerker van de Koninklijke Marechaussee, een gemeenteambtenaar en een medewerker van de wegverkeersdienst RDW. Enkelen van hen zijn inmiddels vervolgd.
Naar aanleiding van deze corruptiezaken zegt het Openbaar Ministerie dat veel overheidsdiensten ‘niet of onvoldoende' vastleggen 'wie welke informatie opvraagt'. Corrupte ambtenaren kunnen daardoor onopgemerkt informatie opzoeken voor de georganiseerde misdaad. Alleen de politie houdt precies bij wie welke gegevens heeft opgezocht.
Het Openbaar Ministerie noemt het bijhouden wie struint in overheidssystemen, oftewel loggen, een ‘noodzakelijke beveiligingsmaatregel’. "Wat vaststaat is als er beter gelogd wordt, het opsporingsonderzoek soepeler en beter verloopt", zegt persofficier van justitie Frans de Neree. Daarnaast werkt loggen volgens hem preventief. "Ambtenaren zullen minder geneigd zijn informatie te gaan delen."
Douanier met 112.000 euro aan biljetten
Tariq S. uit Barendrecht was nog niet klaar met zijn opleiding tot douanier of hij werkte al mee aan een transport van 1200 kilo cocaïne richting de Rotterdamse haven. Vanaf zijn laptop thuis zocht hij ’s nachts in het douanesysteem naar informatie over die vracht. Door berichten in cryptonetwerk Encrochat kwam de politie hem op het spoor. Agenten vonden vorig jaar 112.000 euro aan bankbiljetten bij hem thuis.
Ook zijn vader Azam S. liep als beveiliger van Securitas tegen de lamp. Hij zou hebben geholpen bij het uitladen van drugs uit containers voordat de douane die kon controleren. S. is verdachte in drugszaak Flamenco, die draait om de import van meer dan 4.000 kilo cocaïne.
Corrupte contacten
Volgens het OM hebben criminelen steeds meer behoefte aan vertrouwelijke informatie. Als voorbeeld noemt De Neree: "Waar woont iemand? In wat voor auto rijdt hij? Wat is het kenteken daarvan? Maar we zien ook dat mensen benieuwd zijn of ze zelf voorkomen in strafrechtelijke onderzoeken."
Opvallend is dat gelekte overheidsinformatie vaak betrekking heeft op de Rotterdamse haven, waar de douane het afgelopen jaar nog meer dan 70.000 kilo cocaïne onderschepte. Informatie over bijvoorbeeld douanecontroles in de haven zijn voor criminelen goud waard.
Agent hielp topcrimineel Piet Costa
Roger P., alias Piet Costa, wordt gezien als één van de grootste criminelen die dankzij het kraken van Encrochat is gepakt. Hij wordt niet alleen in verband gebracht met de invoer van duizenden kilo’s cocaïne via de haven van Antwerpen, maar ook beschouwd als de opdrachtgever van de bouw van een martelcontainer in Brabant. Encrochat bracht ook aan het licht dat Roger P. via een corrupte agent inzage had in geheime politie-informatie.
Lekkende agenten
Bij de politie, waar de systemen wel voorzien zijn van een logfunctie, zijn in 2021 dertig politiemensen ontslagen vanwege het ongeoorloofd inzien of zelfs het lekken en verkopen van politiegegevens, blijkt uit gegevens die RTL Nieuws via de Wet Openbaarheid van Bestuur opvroeg.
Het jaar ervoor, in 2020, zijn er 38 ontslagen om die reden. Zo verkocht een aan cocaïne verslaafde agent 300 keer politiegegevens aan de Twentse onderwereld in ruil voor drugs. Een agent uit het Gelderse Lent wordt ervan verdacht voor ruim 44.000 euro aan politiegegevens te hebben verkocht aan de onderwereld.
De roep om beter te loggen in overheidssystemen is begrijpelijk, maar niet zomaar te realiseren, waarschuwt Willem Loman, digitaal forensisch onderzoeker van Hoffmann Bedrijfsrecherche. "Het is niet zo dat we morgen een vinkje aanzetten en dat het daarmee geregeld is. Systemen moeten gemigreerd worden of er moeten nieuwe systemen komen. Dus het heeft wel wat meer voeten in de aarde dan even wat simpele configuraties aanpassen."
Anti-corruptieteam opgeheven
Het Team Aanpak Corruptie bestond uit rechercheurs en specialisten van de Rijksrecherche en de Landelijke Eenheid van de politie. Ze onderzochten onderschepte berichten van criminelen in de cryptonetwerken Ennetcom, PGP-safe, Ironchat, EncroChat en SKY ECC.
Het team is in november vorig jaar ontbonden, maar daarmee houdt de jacht op corrupte ambtenaren niet op, aldus De Neree. "Er is continu aandacht voor corruptie en daar blijven agenten en officieren mee bezig."
