Er zijn grote verschillen in kosten als je in een noodsituatie voorrang vraagt voor een huurwoning. In de ene gemeente is zo'n aanvraag gratis, bij een ander moet je ruim 200 euro betalen. Het gaat om mensen die niet meer in hun huis kunnen wonen door bijvoorbeeld een beperking of huiselijk geweld. Geld vragen aan mensen met problemen die het vaak al niet breed hebben is principieel onjuist, zeggen experts.
Ruim 80 euro moest Jean Pierre de Breed betalen aan de gemeente Den Haag, omdat hij urgentie aanvroeg voor een nieuwe sociale huurwoning: "Ik zit in een schuldhulpverleningstraject dus het is duidelijk dat die 80 euro beter terecht had kunnen komen."
Jean Pierre woont in een antikraakwoning, in een pand dat gesloopt zal worden. Ook zijn vorige woning was tijdelijk. Toen hij daar uit moest vroeg hij urgentie aan. Want al dat verhuizen heeft een slechte invloed op zijn mentale gezondheid: hij lijdt aan depressies.
Geen woning en geld kwijt
Zijn urgentieaanvraag werd afgewezen: "Nu heb ik geen urgentie, geen woning én geen geld."
De gemeente Den Haag zegt in een reactie dat ze geld vraagt omdat er veel aanvragen ingediend worden door mensen die eigenlijk van tevoren al weten dat ze daar geen recht op hebben.
Willekeur
De gemeente Den Haag is zeker niet de enige gemeente die geld vraagt voor zo'n urgentieverklaring, blijkt uit een inventarisatie van de onderzoeksredactie van RTL Nieuws. Zo moet je in minstens 130 gemeenten namelijk 50 euro of meer betalen voor de aanvraag. Is een medisch onderzoek nodig, dan lopen de kosten soms op tot meer dan 200 euro.
En dat is opmerkelijk, want er zijn ook meer dan 90 gemeenten waar de aanvraag altijd gratis is, zoals in Utrecht: "Wij vragen hier geen geld voor, omdat dit een drempel kan zijn voor mensen. Bijvoorbeeld omdat ze er geen geld voor hebben of vrezen niet in aanmerking te komen en dan toch het geld kwijt zijn."
'Principieel onjuist'
Dat is ook precies de reden waarom Roeland van Geuns, lector Armoede Interventies aan de Hogeschool van Amsterdam, tegen het vragen van kosten is. "Ik vind het principieel onjuist. Als mensen in dit soort kwetsbare omstandigheden verkeren moet je ze geen financiële drempels in de weg leggen naar een voorziening, een woning in dit geval, waar ze gewoon recht op hebben."
Van Geuns vindt het vreemd dat hier geld voor wordt gevraagd: "Gemeentes vragen toch ook geen geld voor het aanvragen van bijstandsuitkeringen? Terwijl dat die gemeentes ook geld kost."
'Bureaucratische rompslomp'
Voor veel mensen en gezinnen die een urgentieaanvraag doen is zo'n bedrag een flinke smak geld. Het Instituut Publieke Waarden, dat regelmatig in opdracht van gemeenten mensen met acute woningnood helpt, ziet dat ook.
"De mensen die wij spreken leven vaak van een minimuminkomen. Als je inkomen 1000 euro per maand is, is een urgentieverklaring van 200 euro een niet te nemen horde. Het is een vorm van iemands rechten ontnemen met bureaucratische rompslomp", stelt actieonderzoeker Marit Lüschen. "Geld vragen voor een urgentieprocedure zorgt ervoor dat de positie van kwetsbare mensen verder verzwakt."
Wat kost een urgentieverklaring?
Verschillen binnen gemeenten
Naast de verschillen tussen gemeentes, zijn er ook verschillen binnen een gemeente. Zo zien we bij veel gemeenten dat er hogere kosten worden gehanteerd voor het aanvragen van medische urgentie. Daarvoor is vaak een aanvullend onderzoek nodig. In de ene gemeente wordt dat onderzoek door een gemeente zelf betaald, in de andere worden de kosten verhaald op de aanvrager.
Ook kan het zijn dat de gemeente het urgentiebeleid overlaat aan woningcorporaties. Als er meer dan één corporatie actief is in de gemeente kan het zijn dat er verschillende tarieven gelden.
Wanneer urgentie?
Wanneer je recht hebt op urgentie, is afhankelijk van de gemeente waar je woont. Want iedere gemeente - of woningcorporatie - is vrij in het opstellen van eisen waaraan je moet voldoen.
Zo kan je op de ene plek alleen urgentie krijgen als je in een blijf-van-mijn-lijf-huis zit en zijn er aan de andere kant gemeentes die ook urgentie geven aan mensen die na een scheiding een nieuwe woning voor henzelf en hun kinderen zoeken.
Afschrikken
Gemeenten die kosten rekenen voor het in behandeling nemen van een urgentieaanvraag hebben daarvoor diverse redenen. Een veelgehoorde redenering is dat gemeenten mensen af willen schrikken die zinloze aanvragen doen.
Dat doen bijvoorbeeld Barendrecht, Albrandswaard en Ridderkerk, waar een verklaring tussen de 50 en 100 euro kost. "We vragen leges als een gedeeltelijke onkostenvergoeding voor het behandelen van de aanvraag. En ook als drempel om te voorkomen dat mensen waarvan bij voorbaat al duidelijk is dat ze niet aan de voorwaarden voldoen, toch een aanvraag doen."
Aanvraag ruim 200 euro
Een van de duurste gemeenten is Vijfheerenlanden, waar je tussen de 134 of 203 euro kwijt bent. De gemeente zegt net als veel andere gemeenten dat ze geld vragen om een deel van de gemaakte kosten te kunnen dekken.
De gemeente Vijfheerenlanden zegt in reactie op vragen van RTL Nieuws wel te merken dat mensen problemen hebben met de hoge kosten. "Omdat we zien dat een steeds groter deel van de aanvragers moeite heeft met het betalen van de leges zijn we de mogelijkheden aan het onderzoeken, bijvoorbeeld om dit te verlagen."
In Vijfheerenlanden ben je je geld altijd kwijt. Ongeacht of je aanvraag wordt goedgekeurd of niet. Bij een aantal andere gemeenten krijgen aanvragers wel hun geld terug als hun aanvraag wordt goedgekeurd.
'Urgentie moet altijd gratis'
"De gemeente zou eigenlijk dit soort voorzieningen altijd gratis moeten verstrekken. Juist omdat het om hele kwetsbare mensen gaat," stelt lector Armoede Interventies Van Geuns. Want vooraf weet niemand of een urgentieaanvraag ook daadwerkelijk wordt toegekend en het bedrag moet in veel gevallen wel betaald worden. En dat is dus niet voor iedereen een abc'tje.
Betere voorlichting
Ook Peter Boelhouwer, hoogleraar woningmarkt aan TU Delft, is kritisch: “Ik vind dat je die kosten als urgentieaanvrager niet zou moeten dragen. Maar het is dan wel belangrijk dat een gemeente goede voorlichting geeft over wanneer het aanvragen zin heeft, zodat het systeem niet wordt opgeblazen.”
Het Instituut Publieke Waarden stelt dat het niet vragen van kosten gemeenten ook een beter beeld geeft van wie er problemen heeft. Lüschen: "De overheid en corporaties weten door drempels op te werpen niet hoeveel mensen afzien van het aanvragen van urgentie. En als je die groep niet in beeld hebt, dan kun je er ook geen beleid op maken."
Verantwoording
De onderzoeksredactie van RTL Nieuws bekeek voor dit onderzoek per gemeente in Nederland of en welke kosten er gerekend worden voor het aanvragen van een urgentieverklaring. In sommige gevallen besteden gemeenten dit uit en is bij bijvoorbeeld corporaties of urgentiecommissies gezocht naar informatie.
Voor het merendeel van de gemeenten is zo in kaart gebracht wat iemand kwijt is voor het aanvragen van urgentie. Bij een aantal gemeenten is onduidelijk of er kosten worden gerekend. Ook zijn er enkele gemeenten die zeggen niet te werken met urgentie, waardoor inwoners die met spoed een woning zoeken überhaupt geen verklaring kunnen krijgen.
Naast het in kaart brengen van de kosten, is gesproken met aantal gemeenten om inzicht te krijgen in de motieven achter het niet of wel vragen van kosten. De resultaten zijn daarnaast voorgelegd aan diverse deskundigen met uiteenlopende expertises die verwant zijn aan het onderwerp.
