Burgemeesters sluiten te snel drugspanden, daar moeten rechters veel strenger op toezien. Dat zwaarwegende advies aan de Raad van State verscheen vandaag. Burgemeesters voeren een steeds harder beleid tegen drugs. Maar daar zijn ook vaak onschuldige mensen de dupe van.
Als burgers de afgelopen jaren naar de rechter gingen omdat hun woning gesloten werd en ze op straat kwamen te staan, gaf de rechter vaak de burgemeester gelijk. Maar in dit nieuwe advies staat dat het antidrugsbeleid wel erg hard is geweest.
Het advies is een opvallende stap van de Raad van State, de hoogste rechter van ons land. Die is na de kinderopvangtoeslagaffaire op de vingers getikt omdat het die slachtoffers niet goed genoeg beschermd had tegen de Belastingdienst. Daarom kijkt de Raad van State nu kritisch naar de rol van rechters in andere dossiers, zoals deze woningsluitingen.
Waarom sluiten burgemeesters woningen?
Burgemeesters mogen woningen sluiten als er gedeald wordt of geteeld voor handel. In de praktijk betekent dat dat burgemeesters al bij iets meer dan een gebruikershoeveelheid iemand tijdelijk uit huis mag zetten. Dan gaat het om meer dan 5 wietplanten, 5 gram wiet of 0,5 gram hard drugs.
Uit onderzoek van RTL Nieuws bleek al dat burgemeesters vaak te streng optreden als in een woning drugs worden gevonden. En dat ook vaak onschuldige burgers de dupe zijn van dit harde antidrugsbeleid.
Michelle Bruijn promoveerde onlangs op de Wet Damocles en vindt dat het advies opvallend streng is: "De Raad van State zegt dat er tot nu toe te weinig oog was voor maatwerk, bij zowel burgemeesters als rechters. Dat moeten burgemeesters vanaf nu vooral beter doen. Anders gaan ze straks nat bij de rechter."
Ook nog op de zwarte lijst
Het gaat onder andere mis bij huurcontracten: in veel gevallen betekent tijdelijke sluiting door de burgemeester dat een woningcorporatie het huurcontract stopzet en de huurder op een zwarte lijst zet, waardoor iemand voorgoed op straat komt te staan. Maar daar wilden burgemeesters eerder geen rekening mee houden, terwijl de gevolgen natuurlijk enorm waren.
Promovenda Bruijn: "Ik en andere deskundigen hebben al vaker gezegd dat hier meer rekening mee moet worden gehouden. En dat gaat nu dus eindelijk gebeuren."
Onschuldig, toch uit huis gezet
De zaak van Joke (echte naam bekend bij de redactie) was één van de aanleidingen voor de Raad van State om met dit nieuwe advies te komen.
Vorig jaar viel de politie haar Friese woning binnen. Jokes 35-jarige zoon bleek een grote hoeveelheid drugs in zijn deel van het huis te hebben verstopt. Na die inval wilde de gemeente de woning voor een jaar sluiten. Waardoor niet alleen Jokes zoon gestraft werd, maar ook de rest van het gezin, dat er niks mee te maken had.
Joke: "Het heeft enorme impact op onze familie: de gemeente heeft ons genekt. Ze hadden net zo goed een schavot neer kunnen zetten in het dorp. Je wordt helemaal aan je lot overgelaten. Het hele menselijke verhaal was nergens te vinden."
Burgemeester gaat maar door
Joke en haar gezin gingen in beroep tegen het besluit van de burgemeester. En de rechter gaf hen gelijk: een jaar sluiten was disproportioneel. Maar de burgemeester liet het daar niet bij zitten en ging in hoger beroep.
In het advies van vandaag wordt al gezegd dat de woningsluiting in dit geval niet nodig was, omdat het doel ervan - de overtreding beëindigen en overlast tegen gaan - al lang behaald was, doordat de zoon van Joke was opgepakt.
Na de zomer hoort Joke de definitieve uitspraak in het hoger beroep. Maar het advies van vandaag stemt haar hoopvol.
De onderzoeksredactie van RTL Nieuws sprak meerdere mensen die zoiets hebben meegemaakt. Ook Claudia werd op straat gezet omdat haar zoon drugs in hun huis had verstopt:
Claudia raakte alles kwijt, zonder ook maar iets te hebben misdaan
Lijkt op toeslagenaffaire
"Van mij had dit jaren eerder gemogen," zegt Anne Mieke Zwaneveld, ombudsman van regio Rotterdam. Zij trok recent via RTL Nieuws aan de bel over het harde beleid van burgemeesters, maar ze vindt dat rechters hier ook een kwalijke rol in hebben gespeeld.
Zwaneveld: "Eén van de taken van de rechter is natuurlijk om burgers te beschermen tegen enorm zware maatregelen van de overheid die echt buiten proportie zijn. En dat is in het verleden te weinig gebeurd."
Ombudsman Zwaneveld maakt de vergelijking met de kinderopvangtoeslagaffaire: "Ik denk dat het heel erg vergelijkbaar is. Daar liet de Raad van State mensen jarenlang in de kou staan. En ook bij deze woningsluitingen hebben ze wel heel veel goed gevonden."
Wet steeds verder opgerekt
Dit advies is een belangrijke stap volgens onderzoeker Michelle Bruijn: "We zijn weer wat meer terug naar de bedoeling van de wet. Die zei dat sluiting van een woning het ultieme middel is. Maar de wet is steeds verder opgerekt de afgelopen jaren."
Na de zomer wordt duidelijk of de Raad van State de aanbevelingen uit het advies definitief overneemt.
