Zwemmen tussen de poepbacteriën en de tampons. Op 50 stranden aan zee, meren en rivieren in ons land is de afgelopen twee jaar een te hoog gehalte aan poepbacteriën gemeten. Daar kun je flink ziek van worden - zoals overgeven en diarree. Voor kinderen en ouderen kan het zelfs gevaarlijk zijn.
Dat blijkt uit een inventarisatie van RTL Nieuws, op basis van zwemwatermetingen van Rijkswaterstaat in de afgelopen twee jaar. Het gaat om de poepbacteriën E.coli en Enterococcen.
De oorzaken kunnen verschillend zijn. Een overvol riool, maar ook vogelpoep en landbouwmest die in het water terechtkomen.
Rioolafval en zieke surfers bij Katwijk
Katwijk is een van de stranden waar de poepbacterie regelmatig voorkomt. Hier wordt soms rioolwater in zee geloosd. Precies op de plek waar gezwommen en gesurft wordt.
Dat merkt ook strandjutter Louis van Schie van de Coast Busters: "We vinden met name wattenstaafjes, tamponhulsjes, haren van afwasborstels, tandenborstels, noem maar op. Allerlei spullen waarbij je duidelijk ziet dat het uit het riool komt."
Dat is niet alleen vies, van de poepbacterie in het rioolwater kun je ook ziek worden. Online zijn verschillende ervaringen van surfers te lezen die na het surfen bij Katwijk ziek zijn geworden. Zoals deze reactie bijvoorbeeld: "Net een avondsessie in Katwijk gehad. Zee was bezaaid met afval... Na surfsessie flink haasten om thuis op tijd de pot te halen.. yep, weer diarree. Wat is dat toch met die surfspot in Katwijk? Absoluut geen aanrader!".
De Surfrider Foundation Holland Coast herkent dit beeld. De organisatie krijgt steeds vaker uit het hele land meldingen binnen van mensen die na het surfen ziek zijn geworden. "Het gaat dan om huid- en oogirritatie, maagklachten, zware diarree en vaak ook misselijkheid", zegt campagnecoördinator Simon Witt.
Poepbacteriën in het zwemwater bij jou in de buurt
Hoe vaak is bij jou in de buurt de afgelopen twee jaar de poepbacterie gemeten? Bekijk het hieronder.
Meest vieze zwemplekken
De plaatsen waar de poepbacterie het vaakst wordt aangetroffen, zijn het Noord-Hollandse strand Oud Valkeveen (18 keer), het Groningse Zeestrand Termunten (17) en bij de Oude Pol in Gelderland en het Zuid-Hollandse strand Katwijk aan Zee Boulevard Noord (beide 7x).
Verder valt op dat er langs de Eems en de Randmeren (o.a. Veluwemeer en Gooimeer) meerdere locaties zijn waar de grens wordt overschreden.
Zwemmers weten van niets
Een strand sluiten gebeurt bijna nooit. Soms staat er een waarschuwingsbord en online kun je ook informatie vinden.
Vaak weten strandgasten van niets. Het water kan ook smerig zijn op een dag dat er niet wordt gemeten. Rijkswaterstaat meet namelijk in principe één keer per maand in de periode tussen 1 mei en 1 oktober, bij zogeheten 'risicolocaties' wordt er een tweewekelijkse steekproef genomen. Op de uitslag moet twee tot drie dagen worden gewacht.
Er wordt op dit moment veel te weinig gewaarschuwd, vindt Simon Witt: 'Wat je nu ziet is dat er alleen op informele kanalen wordt gewaarschuwd van 'zou je wel gaan', of 'ík heb een ontsteking opgelopen'.
Ze roepen daarom zieke surfers op zich te melden, zodat ze weten hoe vaak het water vies is.
Zwemverbod
Aanpak van de poepbacterie kan alleen aan de bron en dat kost veel tijd en geld. Zolang dit niet gebeurt, moeten mensen beter gewaarschuwd worden, vindt microbiologe en zwemwaterexpert Anniek de Jong van kennisinstituut Deltares.
Veel vaker uit voorzorg meten is volgens haar de oplossing, zeker vaker dan twee keer per maand: "Dan weten we veel beter wat de actuele stand van zaken is, maar kunnen we ook mensen veel sneller waarschuwen als er gezondheidsrisico's zijn. Indien noodzakelijk kunnen we dan ook zwemwaterlocaties voor een korte periode afsluiten."
Ze ontwikkelen nu een meetsysteem waarmee strandgasten in de toekomst nog dezelfde dag gewaarschuwd kunnen worden. Als het water heel vies is, dan kan het strand na een meting direct dicht, aldus Deltares.
Ook hoogleraar Europees en nationaal waterrecht aan de Universiteit Utrecht Marleen van Rijswick ziet een zwemverbod in ernstige situaties als noodzakelijk kwaad.
"Ik denk eigenlijk dat we het in Nederland relatief goed doen omdat we heel veel plaatsen hebben waar we zonder risico kunnen zwemmen. Maar bij structurele oorzaken die niet opgelost kunnen worden, ligt een zwemverbod voor de hand".
Van Rijswick vraagt zich wel af of mensen zich aan een verbod houden. "Het is ook typisch Nederlands om te gaan zwemmen waar dat niet mag."
Provincie en Rijkswaterstaat: negatief zwemadvies volstaat
De provincie is verantwoordelijk voor het beheer van zwemwaterlocaties en gaat dus over voorlichting en maatregelen zoals een eventueel zwemverbod. De provincie Zuid-Holland geeft aan dat de huidige situatie bij Katwijk Boulevard Noord niet gewenst is, maar dat een zwemverbod geen oplossing is.
"Hogere waarden van E-coli en Enterococcen zijn op zich geen reden voor een zwemverbod, dat doen we alleen bij samenloop van nog meer risico’s. [...] We hebben overleg gehad met de GGD over de noodzaak om een zwemverbod in te stellen bij zeer hoge waarden, maar zij hebben ons dat niet geadviseerd", meldt de provincie Zuid-Holland.
Rijkswaterstaat is verantwoordelijk voor de huidige meetmethode en geeft aan dat vaker meten geen zin heeft, omdat het enkele dagen duurt voordat de resultaten bekend zijn. Vaak is de waterkwaliteit dan alweer hersteld. Rijkswaterstaat is op de hoogte van de locaties waar de norm vaak wordt overschreden en heeft in sommige gevallen ook een negatief zwemadvies afgegeven.
Over de situatie bij Katwijk Boulevard Noord legt Rijkswaterstaat uit dat ze de situatie nauw in de gaten houden en dat er in het geval van het lozen van rioolwater een negatief zwemadvies voor 24 uur afgegeven wordt.
Verantwoording
De onderzoeksredactie heeft de meetgegevens van alle aangewezen zwemwaterlocaties die in beheer van Rijkswaterstaat zijn van de afgelopen twee jaar (2019 & 2020) geanalyseerd.
In totaal zijn er 251 locaties in beheer van Rijkswaterstaat. Op 42 verschillende stranden werden er normoverschrijdende waarden van de E.coli-bacterie gemeten. Bij de Enterococcen-bacterie gaat het om 30 verschillende stranden. Onze analyse en data hebben we voorgelegd aan verschillende experts op het gebied van zwemwater en waterkwaliteit.
