Strijd om de kiezer barst los: met deze tactieken hopen partijen jouw stem te winnen

1. De campagne is toch al begonnen?

Ja, het leek er wel op deze week. Die week begon met een dubbelinterview in de Telegraaf met VVD-leider Rutte en VVD-lijsttrekker in de Eerste Kamer Edith Schippers. Met een 'ontspannen' foto op de voorpagina waarschuwen de VVD'ers voor de 'linkse wolk' van PvdA en GroenLinks. Die partijen zullen, als ze op 15 maart de grootste worden, volgens de VVD'ers een graai in de portemonnee van de kiezers doen.

Ook waren er de prominente PvdA'ers en GroenLinksers die op sociale media vertelden lid te zijn geworden van beide partijen. Daarmee vroegen onder andere Diederik Samsom, Job Cohen, Bram van Ojink en Andrée van Es aandacht voor de vergaande samenwerking van de partijen.

En CDA-fractievoorzitter Pieter Heerma hield een pleidooi voor meer aandacht en geld voor het platteland. Er is volgens hem al veel te lang te veel aandacht voor de Randstad.

2. De VVD wil het vooral over andere partijen hebben?

Nou, de VVD wil deze verkiezingen vooral terugbrengen tot een tweestrijd tussen de VVD aan de ene kant en de PvdA en GroenLinks aan de andere kant. Daarmee wil de VVD zorgen dat rechtse kiezers in het stemhokje toch voor de VVD kiezen, en niet op andere rechtse partijen stemmen. Zo willen ze voorkomen dat een linkse partij de grootste wordt.

Hoogleraar politieke communicatie aan de UvA Claes de Vreese vindt het een gekke strategie. "Het is een onzinnige manier om naar deze verkiezingen te kijken. De VVD vist niet in dezelfde kiezersvijver als de PvdA en GroenLinks. Kiezers van die partijen lopen niet naar elkaar over. Dus de strategie slaat nergens op." Hij vindt dat de kiezer meer baat heeft bij het horen hoe partijen aan de rechter- en linkerkant zich tot elkaar verhouden. "Het is bijvoorbeeld interessanter om te weten wat het verschil is tussen de PvdA en GroenLinks en de SP of D66."

Politiek verslaggever Fons Lambie herkent het trucje van de liberalen. "Een tweestrijd heeft de VVD in het verleden vaker geholpen, maar de aanval van Rutte en Schippers is een beetje dubbel. Juist in de Eerste Kamer krijgt dit kabinet regelmatig steun van PvdA en GroenLinks."

Toch zijn die twee partijen er niet rouwig om, zegt Lambie. "Bij de PvdA en GroenLinks was men dolgelukkig met de VVD-campagnetruc. Zij hopen dat hun samenwerking leidt tot succes. Het zou de opmaat kunnen zijn naar een echte fusie. Ook bij PvdA en GroenLinks hebben ze alle belang bij het uitmunten van een tweestrijd. Dat kan kiezers trekken."

Ook CDA'er Hugo de Jonge vond iets van het interview met Rutte en Schippers:

3. Wat vindt D66 er van?

"Die zijn er minder blij mee", zegt Lambie. "Bij de Tweede Kamerverkiezingen zag je dat Sigrid Kaag profiteerde van veel stemmers van linkse partijen. De populariteit van Kaag staat onder druk. Bij D66 was men de afgelopen jaren gewend om te winnen. Maar als het VVD en PvdA en GroenLinks lukt om een tweestrijd te creëren, kan dat D66 stemmen kosten."

4. Het CDA komt nu op voor het platteland?

"Dat lijkt vooralsnog een wanhoopspoging om terug te komen in de regio", zegt De Vreese. "Er is daar heel veel competitie van de BoerBurgerBeweging. Het CDA zegt nu: we gaan aan de kant van de burgers op het platteland staan. Maar hoe gaan zij de afgelopen jaren, waarin ze het land en die regio's bestuurden, verantwoorden?"

Lambie wijst op de grote winst die wordt verwacht van de BBB. "De zorgen en de onvrede op het platteland zorgen al maanden voor goede peilingen voor partijleider Caroline van der Plas. Het succes van BBB is een rechtstreekse bedreiging voor het CDA. Ooit de plattelandspartij, maar nu dreigt verlies. In sommige peilingen dreigt zelfs een halvering. Provinciale afdelingen van het CDA hopen met een provinciale campagne het ergste verlies te beperken, maar of dat lukt? Als het verlies zeer groot is, kan dat ook leiden tot discussie over de positie van partijleider Wopke Hoekstra."

Een grote winst voor BBB kan ook gevolgen hebben voor het stikstofbeleid. "Nu al trappen provincies op de rem en dreigen de deadlines uit Den Haag niet te halen. Als BBB gaat meebesturen in een aantal provincies, en een flinke fractie krijgt in de Eerste Kamer, dan komen kabinetsplannen nog verder onder druk te staan", zegt Lambie.

5. En wat doen FvD, JA21 en de PVV?

"Bij de vorige verkiezingen was Forum voor Democratie nog de grootste partij", zegt Lambie. "Maar in de afgelopen jaren is die partij uiteengevallen door interne ruzies en meningsverschillen over de steeds extremere koers van Baudet. Vier jaar geleden wist Forum zichzelf te presenteren als het rechtse alternatief voor de al jaren regerende VVD. Veel FvD-politici zijn overgestapt naar JA21 en BVNL, allebei opgericht door ex-Forummers. Hoe succesvol zij precies zijn, zal moeten blijken. Ook de PVV kan profiteren."

Ook De Vreese is benieuwd naar wat die partijen gaan doen de komende weken. "Ik wacht met spanning op vooral Forum en JA21. Er staat voor die partijen veel op het spel. Luk het Forum om nu in een campagne-modus te komen? Wat zijn hun standpunten in de provincies en hoe is de organisatiegraad? Stralen ze eensgezindheid uit? Ik ben erg benieuwd."