Elke betaling van 100 euro onder de loep door de banken? Een nieuwe wet die witwassen moet tegengaan stuit op veel kritiek. Critici vrezen dat onschuldige burgers de dupe worden van 'massa-surveillance'. Het gaat nu ook al weleens mis, zoals bij Anne-Marie Kemmer en haar man. "Van het ene op andere moment konden we niet meer bij ons geld. We konden geen pizza meer betalen."
Banken houden onze transacties in de gaten. En soms treft dat onschuldige burgers, zoals Anne-Marie Kemmer. Een paar dagen geleden werden haar betaalrekening én die van haar man vanuit het niets geblokkeerd en stond het echtpaar opeens 1,2 miljoen euro in de min. "De bank had een enorme reservering gemaakt op onze rekeningen zodat we er niets meer mee konden. Een megabedrag als blokkade. We konden geen cent meer overmaken. Enorm schrikken. Je hebt geen idee wat je overkomt."
Enorm schrikken
Het gebeurde totaal onverwachts: het echtpaar had geld overgeboekt – in totaal 1500 euro – naar een nieuwe rekening bij een nieuwe bank. En dat vond de oude bank, waar ze al jaren bij zitten, verdacht. "Dit is mogelijk een frauduleuze betaling", kregen ze te horen toen ze diezelfde avond nog een chat met hun bank begonnen. "Je schrikt je helemaal te pletter."
Haar man Dirk wordt er nog boos van. "Idioot toch? We konden geen pizza meer bestellen, niets meer betalen." Na gesprekken met bankmedewerkers van diverse afdelingen werden hun betaalrekeningen uiteindelijk weer vrijgegeven. Ze waren per ongeluk het slachtoffer geworden. "Je wordt toch even behandeld als crimineel. Geen sorry. Niets."
Hoe vaak dit voorkomt, is niet bekend. De Consumentenbond kent de verhalen, maar ziet het zeker niet heel vaak gebeuren.
De nieuwe witwaswet die nu in de maak is, noemt het echtpaar 'van de zotte'. Ze vrezen nog strengere bankcontroles. "En dat zorgt er nog meer voor dat onschuldige burgers slachtoffer worden."
Grote database
De nieuwe wet moet het mogelijk maken dat iedere overboeking van 100 euro straks gecontroleerd wordt door de banken. Die banken werken daarin samen, de gegevens belanden in een grote database.
Tussen de 60 en 70 procent van de particuliere betalingen ligt onder de 100 euro. Maar het gaat nog altijd om miljoenen betalingen per jaar die wél onder de loep genomen kunnen worden. Als de nieuwe wet er komt. Want zover is het nog niet.
Er is stevige kritiek. Zoals bij de Autoriteit Persoonsgegevens (AP), die toezicht houdt op de privacy. "Dit leidt tot een onrechtmatige inbreuk op de grondrecht van mensen", zei AP-voorzitter Aleid Wolfsen vorige week nog tegen RTL Nieuws. "Het is heel uitzonderlijk dat we met deze harde kritiek komen."
De privacywaakhond is helder: zoals de wet er nu ligt, moet die van de baan
'Gaat veel te ver'
Ook de Tweede Kamer zet grote vraagtekens bij het wetsvoorstel. En vooral bij de grens van 100 euro. "Het gaat echt veel te ver om betalingen vanaf 100 euro te onderwerpen aan massa-surveillance", vindt SP-Kamerlid Mahir Alkaya. Ook de PvdA heeft grote zorgen. "Dat banken al die gegevens kunnen inzien en daarin kunnen grasduinen, baart mij grote zorgen. Dat moet echt anders", zegt Kamerlid Henk Nijboer.
Andere politici, zoals VVD'er Eelco Heinen, zijn ook kritisch, maar vinden de wet wél nodig omdat alles op alles gezet moet worden om witwassen tegen te gaan en criminelen het zo zwaar mogelijk te maken. In de onderwereld gaan immers miljarden aan zwart geld om. Via banken proberen die criminelen dat geld vaak wit te wassen. De nieuwe wet kan hiermee dus meer criminelen onderscheppen, is de gedachte.
Hoe nu verder?
Minister Sigrid Kaag (Financiën) houdt daarom voorlopig nog vast aan de plannen, zei ze vanmiddag (zie de video hieronder). De Tweede Kamer moet uiteindelijk besluiten over de wet. En besluiten wat zwaarder weegt: de bestrijding van witwassen of de privacy van burgers.
