Het CDA staat er dramatisch voor in de peilingen. De christendemocraten blijven daar nu steken op een handjevol zetels. En dat terwijl er in maart belangrijke verkiezingen zijn. Vandaag komt de partij bijeen op een congres in Nijkerk. Wat kan de partij doen om het tij te keren? Drie CDA-watchers en experts geven antwoord.
"De partij zit enorm met zichzelf in de knoop", zegt Pieter Gerrit Kroeger, CDA-lid en auteur van verschillende boeken over het CDA. "Het ontbreekt in de leidende kringen binnen het CDA merkwaardig genoeg totaal aan urgentie. Dat het nu erop of eronder is, wordt helemaal niet uitgestraald door bewindslieden of Kamerleden van het CDA", zegt Kroeger.
Alle verloven intrekken
Op 15 maart volgend jaar zijn de Provinciale Statenverkiezingen. De dan gekozen statenleden kiezen vervolgens weer de leden van de Eerste Kamer.
"Zoals het CDA er nu voor staat in de peilingen blijft er niet veel van over. En dat terwijl de regio's en de Provinciale Staten heel belangrijk zijn voor het CDA. Op zo'n moment zou je moeten zeggen: alle verloven zijn ingetrokken. Maar ik heb helemaal niets gehoord. Ik proef geen enkele urgentie."
Op dit moment heeft het CDA 14 zetels in de Tweede Kamer en 9 zetels in de Eerste Kamer. In de meest recente Peilingenwijzer, een combinatie van de peilingen van I&O Research, Ipsos/EenVandaag en Kantar, zou het CDA in de Tweede Kamer uitkomen op 6 tot 10 zetels.
Normen en waarden
Dat de partij het slecht doet in de peilingen én bij verkiezingen is niet van de laatste tijd, zegt hoogleraar Politicologie aan de Universiteit van Amsterdam Tom van der Meer. "Het verlies is 12 jaar geleden al ingetreden. Onder CDA-leider Jan-Peter Balkenende begon het. Daarna werd het verlies meer en meer en de partij is er nooit van hersteld."
Van der Meer wijst erop dat het het CDA de afgelopen jaren maar niet lukt om de 'eigen' thema's, gemeenschapszin en normen en waarden, voor het voetlicht te krijgen. "Eigenlijk hebben ze goud in handen, maar het wordt maar niet uitgewerkt."
Geen keuze voor B-merk
Volgens de Amsterdamse hoogleraar heeft de partij het de afgelopen jaren te veel gehad over andere thema's, zoals veiligheid of immigratiebeperking. "Het thema veiligheid hoort voor de kiezer veel meer bij de VVD en immigratiebeperking is meer een onderwerp dat de kiezer associeert met de PVV. Kiezers zullen als ze zich zorgen maken over zo'n onderwerp sneller stemmen op een partij die daar 'eigenaar' van is. Om een vergelijking te maken: mensen kiezen voor het A-merk, Coca-Cola, in plaats het B-merk, de cola van de Euroshopper."
Ook Simon Otjes, universitair docent Politicologie aan de Universiteit Leiden, denkt dat daar het probleem ligt. "De partij weet best wel goed wie ze is en hoe ze over zaken denkt. Daar heeft het CDA de afgelopen jaren uitvoerig over gesproken en bij stilgestaan." Het probleem is dat kiezers het niet weten. "Met de identiteit van de partij zit het wel goed. Het probleem is dat kiezers weglopen."
Omtzigt
CDA'er Kroeger wijst erop dat er een vuistdik rapport van de partij ligt, waar de 15 belangrijke thema's van het CDA in zijn benoemd. "Waarom hoor ik daar CDA'ers niet over? Er is bijvoorbeeld een uitgebreid hoofdstuk over cyberveiligheid. Waarom hoor ik daar de CDA-minister Hanke Bruins Slot nooit over? Ga dáármee aan de slag."
Otjes denkt ook niet dat het CDA zich moet proberen te onderscheiden met strenge standpunten op het gebied van migratie en stikstof. "Ze moeten nagaan waarom ze het bij de vorige verkiezingen nog relatief goed hebben gedaan, en dat was door Pieter Omtzigt."
Volgens Otjes zorgde Omtzigt toen voor een groot deel van de CDA-stemmen. De reden ligt volgens Otjes in hoe Omtzigt omging met het controleren van de regering. "Omtzigt denkt fundamenteel anders over de relatie tussen overheid en de kiezer. Kiezers hebben het gevoel dat Omtzigt het voor hen opneemt."
Zelfstandig verder
Maar het Tweede Kamerlid stapte in juni vorig jaar uit de CDA-fractie. Hij ging zelfstandig verder als Groep Omtzigt. En Omtzigt doet het in sommige peilingen heel erg goed. Bij Maurice de Hond haalde hij in augustus virtueel 24 zetels, bij de laatste verkiezingen haalde hij genoeg voorkeursstemmen binnen voor vijf zetels.
Volgens Otjes ligt in de aanpak van Omtzigt óók de oplossing voor de problemen van het CDA. "De partij moet kijken hoe de eigen Kamerleden omgaan met de regering. Die moeten op een andere manier politiek bedrijven. Zich onafhankelijker opstellen tegenover het coalitieakkoord en het kabinet", zegt Otjes.
Eigenwijs en slim
"Omtzigt staat niet zo hoog in de peilingen omdat hij zoveel charisma heeft. Hij is populair omdat hij eigenwijs en heel slim is en omdat hij zich enorm goed kan vastbijten in een dossier. En hij trekt zich niets aan van coalitieoverleg of afstemming met het kabinet."
Alle drie de experts verwachten een slechte uitslag voor de partij bij de verkiezingen in maart. Van der Meer heeft nog wel één troost voor CDA'ers. "Peilingen een half jaar voor de verkiezingen blijken altijd een heel slechte voorspellende waarde te hebben."
