Van islamhater naar toegewijd moslim. Voormalig PVV-Tweede Kamerlid Joram van Klaveren verbaasde vriend en vijand toen hij zich bekeerde tot de islam – het geloof waar hij zich juist jarenlang tegen had afgezet. "Ik twijfelde of ik het bekend zou maken. Maar ik had de hele tijd moslims lopen bashen. Het minste wat ik kon doen, was uitleg geven."
Joram van Klaveren is nu 43. Hij is getrouwd en heeft drie jonge kinderen. Zijn vrouw is christelijk, en is dat tot op de dag van vandaag nog steeds. Alleen Van Klaveren is bekeerd tot de islam. Toen zijn overstap van het christendom naar de islam bekend werd in 2019, waren de reacties ongemeen fel, vertelt hij.
En niet verwonderlijk, want in de jaren daarvoor had hij als PVV'er juist fel tegen de islam gestreden. Van Klaveren kwam bij de PVV terecht na zijn studie Godsdienstwetenschappen aan de Vrije Universiteit. Die studie is een direct gevolg van zijn opvoeding in een gezin in de Amsterdamse Bijlmermeer, waar het gereformeerde geloof een belangrijke rol speelde. "De klassieke theologie van de protestantse kerk keert zich sterk tegen het islamitische geloof. Dat vormde me."
"Ik geloofde daadwerkelijk dat ik het gevaar moest helpen bestrijden."
Die voortdurende strijd tegen de islam zat volgens Van Klaveren diep. "Ik was heel toegewijd aan het geloof. En de aversie tegen de islam zit ook heel erg diep in de theologische traditie van de kerk waar ik uit kom. Ik geloofde daadwerkelijk dat ik het gevaar moest helpen bestrijden."
Het negatieve beeld dat hij had van de islam werd verder bevestigd tijdens zijn studiejaren. "Mijn eerste dag aan de Vrije Universiteit was 11 september 2001. De aanslagen in New York maakten een ongelooflijke indruk op me. En tijdens mijn studie werd Theo van Gogh vermoord door een radicale moslim, een man die expliciet zei dat zijn daad voortkwam uit het islamitische geloof. Ook pleegden fanatici verschillende bloedige bomaanslagen. Ik dacht: die mensen zijn heel erg gek. Ik moet iets doen tegen het kwaad van de islam."
Conservatieve denktank
Van Klaveren bezocht tegen het einde van zijn studietijd regelmatig lezingen en bijeenkomsten van de conservatieve Edmund Burke Stichting. Daar kwam hij gelijkgestemde, rechtse conservatieven tegen. Mensen zoals hij, die traditionele waarden zoals familie, gezin en vereniging belangrijk vinden. Ze streven naar een kleine overheid, willen immigratie beperken en criminaliteit hard aanpakken.
Daar leerde Van Klaveren ook de ideeën van Geert Wilders kennen, het Kamerlid dat in 2004 uit de VVD-fractie stapte.
VVD te zoetsappig
Van Klaveren gaf Wilders te kennen dat hij actief te wilde worden bij zijn politieke beweging. "Ik legde hem wel uit dat ik voor de VVD de gemeenteraad van Almere in ging. Wilders zei: 'Dat wordt niets, dat is veel te zoetsappig voor jou'."
Het bleken profetische woorden. In 2008 stopte Van Klaveren bij de VVD en ging hij als beleidsmedewerker bij de PVV-fractie in de Tweede Kamer aan de slag. De PVV werd in 2006 door Wilders opgericht en haalde datzelfde jaar bij de Kamerverkiezingen uit het niets 9 zetels.
Van Klaveren werd in 2010 in de Kamer gekozen voor de PVV. De partij groeide naar 24 zetels. "Het was een enorme ellende in die fractie. Iedereen keek met argusogen naar elkaar. Er werd altijd gefluisterd over de oude 9, de PVV'ers van het eerste uur, en wat die van zaken zouden vinden. Het was geen fractie van gelijkgestemden."
De fractie bestond volgens Van Klaveren op dat moment uit drie stromingen. "Een christelijk gevormd deel, waar ik mensen zoals Raymond de Roon, verschillende medewerkers en mezelf toe rekende. Die zijn vaak afkomstig uit de gereformeerde hoek, maar vonden partijen van die snit te soft. Dan was er de linkserige vleugel, sociaaleconomisch links, waar Hero Brinkman, Fleur Agema en Richard de Mos toe behoorden. En je had de populisten, de niet-lullen-maar-poetsengroep. De verbindende factor tussen de drie was de afkeer van de islam."
Schaamte
"We hadden het binnen de PVV altijd over het aanpakken van 'de zegepralen van de islam', de uiterlijk herkenbare symbolen van het geloof. De koran, de hoofddoek, halalvoedsel en de moskee. Daar heb ik actief en concreet over meegedacht", zegt Van Klaveren. Hij vervolgt: "Formuleringen die we toen bedachten, gebruikt de PVV nu nog steeds. Tuurlijk schaam ik me daarvoor."
Nieuw beleid maken of het aanpassen van bestaand beleid blijkt niet de belangrijkste taak van PVV'ers, zo werd Van Klaveren al snel duidelijk. "De partij hamerde op het herhalen van de PVV-boodschap en 'het verzetten van piketpaaltjes', zoals Bosma het noemde." Dat betekende volgens Van Klaveren extreme uitspraken steeds herhalen, waardoor ze normaler worden.
"Het was genoeg. Het draaide voor mij persoonlijk helemaal niet om Marokkanen."
"Dan rek je dingen op, dan wordt het op een gegeven moment niet zo gek meer. Daarmee zijn de piketpaaltjes verschoven", zegt Van Klaveren. "Het maken van beleid komt dan uiteindelijk bij andere partijen terecht, is het idee."
Dat was bijvoorbeeld te zien bij het boerkaverbod en het verbod op buitenlandse financiering van moskeeën (dat er uiteindelijk niet kwam, ondanks steun van een meerderheid in de Tweede Kamer, red.).
De steeds extremere boodschappen van de partij zorgden er uiteindelijk voor dat Van Klaveren brak met de partij. Als Wilders in maart 2014 een volle zaal PVV-aanhangers laat scanderen dat zij minder Marokkanen willen, is voor Van Klaveren de maat vol. "Toen was het genoeg. Het draaide voor mij persoonlijk helemaal niet om Marokkanen. Er waren binnen de partij ook niet-islamitische Turken en Marokkanen actief. Het ging voor mij niet om etniciteit, maar om de aanpak van de islam."
Bekijk ook: 'Willen jullie meer of minder Marokkanen?'
Van Klaveren verliet de PVV-fractie, maar bleef wel Kamerlid. Oud-fractiegenoten negeerden hem daarna in het Kamergebouw. "De PVV is als een sekte. Ze deden alsof ik niet meer bestond. Alsof je uit de Jehova's Getuigen bent gestapt."
Vanaf dat moment legde hij zich naast het Kamerwerk ook toe op een langgekoesterde wens: een boek schrijven over het gevaar van de islam. "Een boek met een theologische uitleg waarom ik als christen de islam zo gevaarlijk vind." Na de verkiezingen van 2017 keerde Van Klaveren niet terug in de Kamer, en hij kon zich meer storten op het schrijfwerk.
Zoektocht
Van Klaveren stuitte daarbij al snel op problemen: hij komt erachter dat hij niet genoeg informatie had over de islam. "Ik besloot een aantal vragen voor te leggen aan een vooraanstaande moslimgeleerde, Abdal Hakim Murad, hoogleraar aan Cambridge University. Ik mailde hem. Zes weken later kreeg ik uitgebreid antwoord. In 18 kantjes legde hij me uit hoe ik te werk zou kunnen gaan. Hij adviseerde me om boeken over de islam te lezen, geschreven door moslims, niet door westerse oriëntalisten. Hij wees mij expliciet op bepaalde boeken en artikelen van geleerden uit de islamitische traditie. Het was een lijst van 102 boeken en artikelen."
De hoogleraar, zelf een bekeerling, legde Van Klaveren uit dat veel westerse boeken misvattingen bevatten over de islam, bijvoorbeeld door belangrijke zaken weg te laten of juist toe te voegen. Of door verkeerde vertalingen.
Blind
Van Klaveren raakte er tijdens zijn zoektocht steeds meer van overtuigd dat Mohammed een profeet van God is. "Ik zag hem niet meer als een 'warlord', zoals hij in veel westerse islamboeken wordt beschreven. Ik zag hem nu voor het eerst als vader, als docent en als mens. Na een proces van 3,5 jaar kon ik er niet meer omheen: Mohammed was, net als Mozes en Jezus, een profeet van God."
Van Klaveren wijst op een gezegde uit de koran: "Het zijn niet de ogen die blind zijn, maar de harten. Dat was bij mij ook het geval. Het is niet dat ik de feiten niet kon zien, er was ook niemand die mij had gedwongen dit boek te schrijven. Maar ondanks dat was er nog steeds iets dat mij tegenhield. Deze tekst kwam binnen en veranderde iets ; het was het laatste duwtje."
De duwtje leidt tot Van Klaverens bekering tot de islam. In oktober 2018 werd hij officieel moslim. "Ik twijfelde of ik het bekend zou maken. Ik had de hele tijd moslims lopen bashen. Het minste wat ik kon doen, was uitleg geven."
Duizenden bedreigingen
Enkele maanden later werd zijn bekering nationaal nieuws. "Dat was de heftigste periode. Ik kreeg bijna 2000 bedreigingen, via mail, via berichten op Twitter of andere sociale media. Of mensen schreven onder een nieuwsbericht wat er met me zou moeten gebeuren. Ik had het wel enigszins verwacht, maar niet dat het zo heftig zou zijn. Naast oude partijaanhangers waren ook veel ex-moslims heel boos."
Voor de heftigheid van die reacties draagt Van Klaveren zelf ook verantwoordelijkheid, vindt hij. "Je oogst wat je zaait. Ik heb jarenlang meegedaan aan het zaaien van angst. Ik ben daar medeverantwoordelijk voor."
Een boek kwam er uiteindelijk toch, al was dat vanzelfsprekend niet het anti-islamboek. Het is het verhaal geworden over zijn bekering, Afvallige: van christendom naar islam in tijden van secularisatie en terreur.
En Van Klaveren legt zich inmiddels ook toe op het wegnemen van misvattingen over de islam. Hij werkt voor een organisatie, IXC, die met virtualrealitybrillen een reis door de geschiedenis van de islam aanbiedt. Daarmee gaat hij wereldwijd langs scholen en instellingen.
Of Van Klaveren spijt heeft van zijn tijd als antimoslim-Kamerlid? "Ja, tuurlijk heb ik daar spijt van. Ik heb spijt van het grieven en het polariseren. Maar ik kan het niet terugdraaien. En als ik niet bij de PVV had gezeten was ik wellicht ook nooit moslim geworden. En dat is de belangrijkste stap uit mijn leven geweest. Ik had het voor niets willen missen."
