Jarenlang heeft de Belastingdienst bewust informatie achtergehouden over de toeslagenaffaire, uit angst voor een olievlekwerking. Dat blijkt uit nieuwe stukken die zijn vrijgegeven met een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur. Ook wist de fiscus al in 2019 van etnisch profileren.
Toen intern duidelijk werd dat er grote fouten waren gemaakt bij het stopzetten van toeslagen, deden het ministerie van Financiën en de Belastingdienst er alles aan om de zaak klein te houden. De Belastingdienst stond op de rem uit angst voor een 'olievlekwerking', zo valt te lezen in ruim 1100 pagina's aan documenten die zijn openbaar zijn gemaakt na een verzoek van RTL Nieuws en Trouw.
"Wat duidelijk wordt is dat ze in 2017 alles al wisten", reageert Kamerlid Pieter Omtzigt. In de vele Kamervragen die Omtzigt stelt, wordt steeds om de hete brij heen gedraaid, ook al is dan intern allang duidelijk dat de affaire veel breder is dan tot dan toe openbaar bekend is. Volgens SP-Kamerlid Renske Leijten tonen de stukken opnieuw aan dat er sprake is van een doofpot.
Geen excuses
Gedupeerden kregen aanvankelijk geen excuses en ook geen compensatie. In de zomer van 2017 drong de Nationale Ombudsman al aan op excuses, maar de top van de Belastingdienst voelde daar weinig voor 'omdat daarmee aansprakelijkheid zou worden erkend'.
Een plan om excuusbrieven te sturen ging van tafel nadat toenmalig staatssecretaris Eric Wiebes had aangegeven 'niet te nederig te willen zijn'. Ambtenaren pleitten er verder voor om gedupeerden niet actief te wijzen op de mogelijkheid van schadevergoeding. "Vermeld alleen de mogelijkheid en verwijs daarvoor naar de website. Ik zou de belanghebbenden niet te veel faciliteren."
Uiteindelijk kwam de excuusbrief er pas begin 2018, na lang aandringen van de Nationale Ombudsman. In een interne notitie werd ook de vraag opgeworpen of het wenselijk is ouders te compenseren voor materiële en immateriële schade. "Waarom niet een kleine tegemoetkoming, dat zou toch passend zijn gezien het verloop?", staat in een interne notitie van september 2018. Maar ambtenaren waarschuwden voor precedentwerking.
Etnisch profileren
Dat de fiscus zich schuldig heeft gemaakt aan etnisch profileren is binnen de dienst in 2019 al bekend. In interne stukken wordt gesproken over het 'kennelijk selecteren op afkomst'. Daarbij wordt opgemerkt dat dit waarschijnlijk niet tot één fraudeonderzoek beperkt is gebleven maar in meer zaken voorkwam. Naar buiten toe erkent de Belastingdienst dat pas in 2020, na een snoeihard rapport van de Autoriteit Persoonsgegevens.
In een korte toelichting bij de vrijgegeven stukken schrijft verantwoordelijk staatssecretaris Aukje de Vries: "De documenten bevestigen het bestaande beeld dat er reeds in deze periode signalen waren over grote problemen met de kinderopvangtoeslag maar dat hieraan helaas niet de opvolging is gegeven die deze signalen verdienden."
Bewuste strategie
"Het blijkt een bewuste strategie te zijn geweest", zegt Omtzigt. "De Tweede Kamer is drie jaar lang om de tuin geleid. Ambtenaren waren bezig ons met een kluitje in het riet te sturen. En het ergste is nog wel: niemand was bezig met de positie van de ouders."
Als lid van de Parlementaire Ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag (POK) spreekt ook Leijten er schande van dat dit allemaal nu pas naar buiten komt. "Verhoren van de POK waren echt anders geweest met de informatie." Eerder beklaagde de POK zich er ook al over dat cruciale informatie voor de ondervragingscommissie was achtergehouden.
