Het stikstofdebat zet de politieke verhoudingen op scherp. Regeringspartijen CDA en VVD moeten met lede ogen aanzien hoe zij de boerenstem kwijtraken en de BoerBurgerBeweging de lachende derde is. Dat zorgt voor grote onrust.
De BoerBurgerBeweging deed het de afgelopen tijd al prima in de peilingen, maar sinds de presentatie van de stikstofplannen van het kabinet op 10 juni, gaat het wel heel erg goed. In de laatste peiling van Maurice de Hond staat de nieuwe boerenpartij op maar liefst 18 zetels.
Indrukwekkende groei
En bij Peilingwijzer, het gewogen gemiddelde van de drie andere grote peilingbureaus, komt de partij van Caroline van der Plas uit op 9 tot 13 Kamerzetels. "Indrukwekkend voor een partij die nu 1 zetel in de Tweede Kamer heeft", zegt politicoloog Tom Louwerse van Peilingwijzer.
Nerveus door peilingen
Die slechte peilingen in combinatie met de verkiezingen begin volgend jaar voor de Provinciale Staten - en indirect de Eerste Kamer - maken regeringspartijen CDA en VVD behoorlijk nerveus. "We hebben allemaal problemen met de peilingen. Ja, behalve mevrouw Van der Plas", zei VVD-premier Mark Rutte donderdagavond tijdens een debat in de Tweede Kamer.
De huidige gang van zaken is bijzonder onaangenaam voor het CDA, vanouds de boerenpartij, die vandaag bijeenkomt om over de stikstofplannen te spreken. Het CDA is in de peilingen kleiner dan ooit.
'Het knettert flink'
Bij het CDA in Gelderland, een provincie die volgens de stikstofkaart van het kabinet de uitstoot flink moet verminderen, 'knettert het dan ook flink', zegt CDA-gedeputeerde Peter Drenth. "Op een CDA-ledenvergadering waren zo'n 80 tot 90 man, veel meer dan normaal. Daar werd pittig gediscussieerd." De grote frustratie is het gebrek aan perspectief dat door het kabinet wordt geboden. "Ik hoor veel mensen die radeloos zijn."
Ook CDA-Europarlementariër Annie Schreijer-Pierik krijgt dit soort signalen. Ze spreekt de laatste tijd regelmatig CDA'ers die er de brui aan geven. "Ze zeggen tegen me: hier wil ik niet meer bij horen." Zijzelf denkt sinds 10 juni ook regelmatig over haar partijlidmaatschap na, want 'ze herkent haar partij niet meer'. "Het CDA was altijd de partij van geloof, hoop en liefde. Dat is allemaal weg."
Onzichtbare Hoekstra
Haar kritiek richt zich ook op CDA-partijleider Wopke Hoekstra. Die is volgens de Europarlementariër totaal onzichtbaar tijdens de stikstofdiscussie. "Wopke hebben we helemaal niet gezien of gehoord. Hij is wel onze partijleider, hè. Maar hij heeft het alleen maar over de heg gegooid bij het kabinet. En dit kabinet is niet CDA-waardig. De grenzen zijn bereikt."
Zij maakt zich grote zorgen over de toekomst van haar partij. "Op dit moment denk ik dat het CDA bij de verkiezingen nog geen 20 procent haalt van onze huidige zetels. Op meer dan dat zou ik geen fles wijn durven zetten. Ik heb ook in onze fractie in het Europees Parlement gezegd dat als het zo doorgaat, onze lijsttrekker bij de volgende Europese verkiezingen niet eens in het parlement komt. De kiezers gaan allemaal naar BBB."
Die enorme terugval in de peilingen baart ook Diederik Boomsma, CDA-fractievoorzitter in de Amsterdamse gemeenteraad, zorgen. "Dat BBB in de peilingen de tweede partij van Nederland is, maakt de situatie instabieler."
Doodzonde
Het CDA in Amsterdam heeft weliswaar weinig leden met een agrarische achtergrond, toch spelen daar de zorgen over de stikstofreductie ook, merkt Boomsma. Zijn partij heeft die discussie niet goed aangepakt, vindt hij. "Je moet alle belangen afwegen en op zoek gaan naar een compromis. Dat is hier niet gebeurd. Dat is een slechte vorm van besturen. Ik vind dat doodzonde."
Over de zichtbaarheid van Hoekstra zegt hij: "Hoekstra is minister van Buitenlandse Zaken. Maar de regering als geheel moet nu ingrijpen en het heft in handen nemen. Staatsmanschap vergt de bereidheid en het vermogen om alle belangen zorgvuldig te wegen, en dat lijkt niet gedaan."
Ook gerommel bij VVD
Niet alleen bij het CDA lopen de gemoederen hoog op als gevolg van de stikstofdiscussie, ook bij coalitiegenoot VVD is het moeilijk de kikkers in de kruiwagen te houden.
Een VVD'er die zijn partijlidmaatschap heeft opgezegd en het heeft ingeruild voor dat van BBB is oud-Tweede Kamerlid Gert-Jan Oplaat. Als voorzitter van de Vereniging van de Nederlandse Pluimveeverwerkende Industrie is hij fel tegenstander van het stikstofbeleid van het kabinet. Volgens hem spelen nog veel meer VVD'ers met de gedachte over te stappen naar BBB.
'Tranen in m'n ogen'
Zoals Henk Brink, gedeputeerde in Drenthe. "Ik zie met tranen in m'n ogen dat mijn VVD een koers vaart die ik nooit had durven dromen", zegt hij.
De zoon van Brink, die voor de VVD in de gemeenteraad zat, heeft inmiddels zijn VVD-lidmaatschap daadwerkelijk opgezegd. Zover is Brink senior nog niet, hoewel daar ook praktische redenen achter zitten. "Ik zit namens de VVD in Gedeputeerde Staten, dus als ik opzeg ben ik mijn baan kwijt. Bovendien kan ik nu nog invloed uitoefenen in de provincie en op de koers van de partij."
Invloed
Die invloed is ook voor Johan Moes, VVD-Statenlid in de provincie Drenthe, reden om te blijven, hoewel hij teleurgesteld is. "Toch heeft iedereen wel een moment dat het klaar is."
Oud-Tweede Kamerlid voor de VVD Helma Lodders, tegenwoordig actief als voorzitter van Vee & Logistiek, hoort datzelfde verhaal van verschillende VVD'ers. "Ik heb VVD'ers gesproken die twijfelen, en ook enkelen die daadwerkelijk hun partijlidmaatschap opzeggen. Dat is zorgelijk."
Frits Wester: 'Doemscenario voor regeringspartijen richting verkiezingen'
Politiek commentator Frits Wester: "Veel, vooral provinciale bestuurders, van regeringspartijen zien de bui duidelijk hangen in aanloop naar de Statenverkiezingen volgend jaar. Als de trend in de peilingen zich doorzet zou BBB zomaar als grootste partij uit de bus kunnen rollen." Hij vergelijkt het met de opkomst van de FvD vier jaar geleden.
"BBB lijkt alle onvrede, ook breder dan stikstof, als een magneet naar zich toe te trekken", aldus Wester. "Het is dan ook niet voor niets dat veel provinciale bestuurders de kont tegen de krib gooien en vast houden aan hun eigen plannen om de stikstofstofuitstoot terug te brengen."
En daar hebben de twee partijen nog geen duidelijk antwoord op, constateert de commentator. "En dat roept binnen die partijen, zeker binnen het CDA, allerlei vragen op over het leiderschap. Zeker met de Statenverkiezingen in het verschiet, en de daaraan gekoppelde Eerste Kamerverkiezingen, tekent zich dan ook een behoorlijk doemscenario af voor deze regeringspartijen en dus de coalitie."
BBB-kiezers en -leden
Marktonderzoeksbureau Ipsos deed onderzoek naar waar de BBB-kiezers vandaan komen. Daaruit blijkt dat maar liefst 14 procent van de CDA-stemmers tijdens de vorige verkiezingen nu van plan is op BBB te gaan stemmen. En 6 procent van de mensen die tijdens de laatste verkiezingen voor de VVD kozen, gaat nu BBB stemmen.
En niet alleen in de peilingen gaat het goed met BBB, ook het ledenaantal van de jonge partij zit flink in de lift. "Sinds de bekendmaking van de stikstofplannen hebben wij er 3665 nieuwe leden bij. Dat is een verdubbeling", zegt ambtelijk secretaris van BBB, Henk Vermeer.
Het CDA-partijbureau reageert niet op verschillende verzoeken over hoeveel opzeggingen zij de laatste weken hebben binnengekregen. De VVD laat weten slechts een keer per jaar het aantal leden bekend te maken, en hier geen uitzondering voor te maken. "We hebben wel enkele opzeggingen, maar de partij staat niet in brand", zegt een woordvoerder van het VVD-partijbureau.
