Ondanks het enorme personeelstekort zitten er ruim 400.000 mensen in de bijstand die maar moeizaam aan het werk te krijgen zijn. Minister Carola Schouten (Participatie) wil de regels versoepelen in de hoop dat meer mensen gaan werken. Esther (42) zit al jaren in de bijstand. Ze werkt wel een paar uur per week, maar is daarin een uitzondering.
Esther Moelands uit Breda heeft een flinke lijst aan gezondheidsklachten. Zes jaar geleden kwam ze in de bijstand terecht. "Nadat ik jaren had gewerkt, ging mijn gezondheid zo hard achteruit dat het me niet meer lukte om te werken. Ik word gewoon ziek."
Vooroordelen
Esther kreeg vooroordelen om haar oren. "'Zit jij in de bijstand? Je bent zo slim', zeiden mensen dan." Ze werkt nu gemiddeld zes uur per week voor haar eigen bedrijfje. Een speciale corporatie voor bijstandsgerechtigden heeft haar daarmee geholpen. "Ik bouw websites. Ik kan mijn eigen tijd indelen en werk maximaal anderhalf uur per dag. Dan ben ik echt kapot."
Het geld mag ze niet houden, want ze krijgt een uitkering van een kleine 950 euro per maand. "Alleen het eerste halfjaar mocht ik een deel van mijn inkomen behouden. Maar nu komt er al jaren geen cent bij op mijn rekening." Toch is ze ervan overtuigd: liever dit dan helemaal geen werk. "Anders zou ik gek worden. Je wilt ook iets nuttigs doen."
Werken
Esther is een uitzondering. 414.000 mensen zitten momenteel in de bijstand, becijferde het CBS. Nog geen zeven procent van de bijstandsgerechtigden doet een vorm van werk. Dat kost de overheid 6,4 miljard euro per jaar.
Huidige wet faalt
De bijstandsgerechtigden vallen onder de participatiewet. De wet, ingevoerd in 2015, regelt dat mensen een uitkering krijgen, maar heeft ook tot doel om mensen weer aan het werk te krijgen. Daar komt in de praktijk weinig van terecht, concludeert het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid in een nieuw rapport.
Want het loont niet of nauwelijks om te werken. Soms gaan mensen er zelfs op achteruit omdat ze gekort worden op hun uitkering. Jongeren in de bijstand mogen zelfs helemaal niets bijverdienen.
'Dit is niet uit te leggen'
Dat is niet uit te leggen, vindt minister Schouten. Werken moet lonen, vindt zij. Een bijbaan kan een mooie opstap zijn naar vast werk zijn zodat iemand uit de bijstand kan.
Schouten licht toe: "We gaan er daarom voor zorgen dat mensen meer bijverdienen. En dat ze langer kunnen bijverdienen." Nu mogen bijstandsgerechtigden alleen het eerste halfjaar een deel van hun inkomen houden. Na dat halfjaar geen cent meer.
Veranderingen
Sommige groepen mogen zelfs niets bijverdienen als ze in de bijstand zitten. Ook dat wil Schouten veranderen.
De Tweede Kamer moet nog wel met haar plan instemmen. VVD-Kamerlid Daan de Kort vindt het belangrijk dat de participatiewet begeleidt naar nieuw werk. "Een wet die dat in de weg staat, moeten we aanpassen." Er moet volgens de VVD'er meer aandacht komen voor wat mensen in de bijstand wél kunnen. Hij ziet vooral veel heil in het aanbieden van opleidingen.
Esther heeft een grote droom: ooit uit die bijstand komen. Maar ze moet realistisch blijven: "Ik hoop dat het lukt en mijn gezondheid het toelaat. Daar staat of valt alles mee."
Ook dit wil de minister aan de bijstand veranderen:
- De regels worden minder hard: er moet weer meer oog komen voor de menselijke maat.
- De minister wil dat bijstandsgerechtigden niet direct een deel van hun uitkering kwijt zijn als ze een gift ontvangen. Er komt nog een landelijk bedrag dat een bijstandsgerechtigde aan giften kan ontvangen. De Tweede Kamer diende daarvoor eerder al een motie van 1200 euro per jaar in.
- Ook het verlenen van mantelzorg moet aantrekkelijker worden. Nu moet daar vaak toestemming voor worden gevraagd. De minister wil daarvan af: mantelzorg is ook een manier om een wezenlijke bijdrage aan de maatschappij te geven.
- Tenslotte wordt de wet zo gewijzigd wordt tot hun 27ste, thuis kunnen blijven wonen zonder dat hun ouders via de zogeheten kostendelersnorm gekort worden. Dat moet volgend jaar ingaan.
