'Tassendrager' of toekomstig VVD-leider: kan Sophie Hermans Mark Rutte opvolgen?

Toen Fred Teeven woensdag de aanval van Wilders hoorde, twijfelde de oud-staatssecretaris geen moment. "Ik heb meteen Sophie gebeld en gezegd: laat je niet kennen, gewoon doorgaan. Laat die Wilders lekker lullen joh."

Wilders vroeg hoe lang Hermans nog de ambitie heeft om tassendrager van Rutte te blijven. De VVD'er brak na deze woorden. Bekijk hier dat moment.

Harder worden

Teeven zag de aanval als een bevestiging: Hermans moet veel harder worden. Daar moet ze aan werken, vindt hij. "Ik vind Sophie achter de schermen goed. Tijdens de kabinetsonderhandelingen was ze sterk en ik hoor ook goede verhalen over hoe ze de fractie leidt."

Ze is in de debatten niet zwak, zegt Teeven. "Maar ik zie ook dingen die nog niet goed zijn. Ze is nog niet dé lijsttrekker. Ze heeft binnen de VVD wel de gunfactor, maar die heeft ze bij de kiezers nog niet. Er zijn kiezers die weleens tegen mij zeggen 'zij gaat het niet worden'. Maar dat kost tijd en moet groeien."

Een oud-Kamerlid van de VVD, dat alleen wil praten op basis van anonimiteit, is daar niet van overtuigd. "Ze is een brekebeen. Ze is te jong en onervaren om de fractie van de grootste partij van Nederland te leiden. Ze heeft te weinig maatschappelijke ervaring om dat goed te kunnen doen. Dit gaat fout."

Geen groot ego

De 41-jarige Sophie Hermans begon in Den Haag als politiek assistent van VVD-minister Stef Blok en later premier Rutte. Weer later werd ze Tweede Kamerlid en vicefractievoorzitter. Nu is ze ruim een jaar fractievoorzitter van de machtigste partij van ons land. Ze volgde Klaas Dijkhoff op.

"Ze viel direct op", zegt Dijkhoff over haar eerste stappen aan het Binnenhof als medewerker van minister Blok. "Ze is heel erg inhoudelijk gedreven. Heel veel mensen in Den Haag vinden hun eigen mening heel belangrijk, maar daar heeft zij geen last van", zegt Dijkhoff.

"Ze is niet van het drama. Het is bij haar geen theater. Ze doet zich niet anders voor dan ze is. Het is allemaal puur wat je ziet", zegt Dijkhoff. "Ze heeft geen groot ego. Dat is bijzonder in Den Haag."

Verbinder

Hermans was voordat ze fractievoorzitter werd, medeonderhandelaar naast Rutte tijdens de kabinetsformatie. Vriend en vijand roemen haar capaciteit om te verbinden. Ook toenmalig informateur Johan Remkes. "Ze heeft een heel belangrijke rol gespeeld in de onderhandelingen", zegt Remkes. "Vooral in het bruggenbouwen richting de andere onderhandelaars CDA'er Pieter Heerma en D66'er Rob Jetten."

"Ze onderhandelt op een ontwapenende manier en gaat niet onmiddellijk in de vechtmodus. Ze cijfert zichzelf weg, maar is inhoudelijk betrokken en geïnformeerd. Jetten had diezelfde houding en dat klikte."

Kerncentrales

Annemarie Jorritsma (VVD-fractievoorzitter in de Eerste Kamer) stelt dat de VVD mede dankzij Hermans veel heeft binnengehaald tijdens die onderhandelingen. "We hebben op defensie en veiligheid heel veel extra geld vrijgemaakt. En klimaat is ook belangrijk: we hebben er twee kerncentrales uitgehaald."

Of ze wel rechts genoeg is voor de VVD? Teeven: "Laat ik daar nu maar niets over zeggen." VVD-prominent Remkes houdt niet van de links- of rechts-etiketten om een VVD'er te typeren, 'maar ik zou haar niet van linkse sympathieën willen betichten'.

Opgewekt en openhartig

Een ding valt op: haar kwetsbaarheid. Hermans is opgewekt, empathisch en openhartig in een politieke arena die zich kenmerkt om zijn harde en soms zelfs agressieve sfeer.

Afgelopen zaterdag hield Hermans tijdens het ledencongres van de VVD nog een persoonlijk verhaal. Daar moest haar ook iets van het hart. Ze zei dat ze naar eigen zeggen niet staat waar ze staat omdat ze de dochter is van Loek Hermans. Of omdat ze de politiek assistent was van Mark Rutte. Maar omdat ze Sophie Hermans is.

Bekijk hier het fragment van die toespraak:

Die Sophie Hermans werd 41 jaar geleden geboren in Nijmegen. Ze was een fanatiek hockeyer, ging naar het vwo en studeerde politicologie in Amsterdam. Haar vader is Loek Hermans, oud-minister van Onderwijs. "Dat ze haar succes heeft te danken aan haar vader heeft er echt geen fluit mee te maken", zegt Teeven.

Maar tegelijkertijd was haar zus Caroliene ná haar ook politiek assistent van Rutte.

Familiemens

Hermans is single en een familiemens. Haar jongere broer Lodewijk is belangrijk voor haar, al is het maar om even te relativeren. Hij is vader van twee jonge kinderen en accountmanager bij Alfons Freriks Logistics en heeft niet veel interesse in politiek. "We bellen en appen heel veel. Dan maak ik een flauwe opmerking of zeg ik: wat stond je er weer bij tijdens het debat. Dan lachen we. Ze heeft een enorme dosis zelfspot."

Lodewijk omschrijft zijn zus als 'super liefdevol, mega-attent en betrokken'. "Al is ze superdruk, ze is altijd begaan en leeft met je mee. Vraagt nog naar dingen die weken geleden speelden. In de zomer gaan we met zijn vijven op vakantie naar Italië. We zijn heel hecht."

Overleden moeder

Hermans vertelde tijdens het congres ook over haar moeder die in 2014 onverwachts overleed. Haar moeder leerde haar om voor zichzelf op te komen, sprak Hermans.

Erik Ziengs, oud-Kamerlid van de VVD, was geraakt door die woorden. "Haar moeder stierf in de tijd dat ook mijn zoon overleed. Ik heb veel aan haar gehad en aan haar ouders. Het kenmerkt Sophie: ze is ontzettend betrokken."

Keihard zijn

Ziengs noemt haar rol als verbinder als haar grootste kracht. "Maar je moet inderdaad in Den Haag keihard zijn. Wilders heeft natuurlijk wel vaker geroepen dat ze een tassendrager is, dus dat was niet heel verrassend. Maar de emmer kan ook weleens overlopen."

Er staat ook veel op het spel, vindt hij. "Zo'n fractie runnen, al die problemen die voorliggen, zoals stikstof. Ik vind het menselijk dat je dan ook weleens breekt." 

Teeven noemt de baan van fractievoorzitter-zijn 'een hondenbaan'. "Ze hebben het mij in 2010 ook eens gevraagd. Ik wilde beslist niet. Het is een ondankbare taak, je loopt de hele dag als een stoffer en blik achter de premier aan."

Druk is enorm

Oud-VVD-Kamerlid Gert-Jan Oplaat erkent ook dat er heel veel op het bord van Hermans ligt. "De druk op haar is natuurlijk enorm. En daar zijn wij ook absoluut debet aan." Oplaat doelt op de stikfstofdiscussie die momenteel speelt. Hij is een fel tegenstander van de plannen van het kabinet. Voor het oud-Kamerlid ook de reden om zijn VVD-lidmaatschap op te zeggen.

Hij heeft veel kritiek op Hermans. "Ze doet niet anders dan Rutte uit de wind houden. Ze heeft geen ruggengraat. Ze moet veel onafhankelijker worden."

Weinig vlieguren

Dat vindt ook het anonieme oud-VVD-Kamerlid. "Ze is niet onafhankelijk genoeg, ze ontwikkelt zich ook niet omhoog, maar omlaag. Ze heeft te weinig vlieguren gemaakt. Iemand die zo incompetent is, loopt vanzelf met haar hoofd tegen de muur."

Jorritsma noemt dat onzin. "Sophie bepaalt de strategie. Daar vind ik haar in groeien. Ze heeft alleen niet zo'n groot ego. Daar vind ik iemand in te prijzen. Wat dat betreft lijkt ze op Rutte."

Oud-collega Jasper Sterrenburg (39) ziet in Hermans een vechter. Hermans en hij waren collega's tijdens haar eerste baan bij Andersson Elfers Felix, een bureau voor maatschappelijke vraagstukken in Utrecht. "Ze was een goed adviseur. Binnen no time werd ze senior. Ze is een keiharde werker."

Maar ze was er ook altijd bij op feestjes en uitjes. Lachend: "Ze reed destijds in een oude knalrode Volkswagen Polo. Met dat foeilelijke ding ging ze langs alle klanten. Daar hadden we altijd grote lol in tijdens het werk. We hebben nog regelmatig contact. Begin dit jaar ben ik managing partner geworden. Sophie was een van de eersten die een berichtje stuurde.’"

Opvolger Rutte

Of ze de schoenen van Mark Rutte kan vullen als hij vertrekt? Jorritsma: "Ze weet dat ze een van de mogelijke kandidaten is. Maar ze oppert zichzelf niet als kroonprinses. Ze moet wel harder gaan meppen."

Teeven vindt dat ze potentie heeft, maar nu nog niet. Daarvoor is geduld vereist. "Geef haar wat tijd. Het duurt nog wel 1,5 tot 2 jaar dat ze de echte fractieleider wordt. "Vergeet niet: die debatten van Rutte waren in het begin ook niet zo best." Ook Remkes vindt dat veel te vroeg: "Er zullen een aantal jonge aanplanten tot bloei moeten komen onder die hoge boom Rutte, Sophie is een van de jonge aanplanten."

Remkes ziet nog wel een belangrijke taak voor Hermans als fractievoorzitter. "Zij zal er voor moeten zorgen dat er liberale antwoorden komen op de problemen van deze tijd. Want dat is nu niet duidelijk genoeg. Er is binnen de VVD een inhoudelijke verrijking nodig. Dijkhoff heeft in zijn tijd als fractievoorzitter een basisverhaal voor de VVD neergezet, maar daar moet zij inkleuring aan geven."

Niet mee bezig

Dijkhoff weet niet of Hermans de ambitie heeft om Rutte op te volgen.

"Nooit over gehad ook. Haar drijfveer was en is inhoudelijk. Er zijn vast mensen die bij het aanvragen van hun VVD-lidmaatschapskaart al nadenken over toekomstige functies en posten, maar zo is Sophie niet. Zij is vooral bezig om het goed te doen."