Door de coronapandemie en crisismaatregelen komen mensen in armoede of kunnen ze niet meedoen met de samenleving. Daarvoor waarschuwt de Nationale Ombudsman, Reinier van Zutphen, in zijn jaarverslag. "Vaak gaat het dan om mensen van wie we voorheen nooit hadden gedacht dat zij een beroep op de zorg of andere hulp zouden moeten doen", schrijft hij.
Die groep dreigt volgens Van Zutphen voor lange tijd in armoede te vervallen. "En wie eenmaal in armoede leeft, komt daar vaak heel moeilijk weer uit en wordt kwetsbaar voor andere problemen, bijvoorbeeld op het gebied van scholing, werk of huisvesting."
Het gaat bijvoorbeeld om mensen die long covid hebben opgelopen en voor wie ontslag dreigt, maar ook om ondernemers die op hun financiële reserves hebben moeten interen.
Klachten over onbehoorlijk overheidsoptreden
De Nationale Ombudsman is een onafhankelijke functionaris die klachten van burgers over onbehoorlijk overheidsoptreden behandelt. Hij of zij behandelt alleen klachten over individuele zaken, waarvoor geen beroep bij de rechter mogelijk is. Hij publiceert zijn conclusies in rapporten, en in een jaarlijks verslag.
Belangen kinderen op achtergrond
Daarnaast is er door het kabinet onvoldoende gekeken naar de proportionaliteit van de coronamaatregelen en het effect op het leven van kinderen en volwassenen, vindt de Ombudsman. De belangen van kinderen zijn door de coronacrisis nog verder op de achtergrond geraakt.
"Door de coronacrisis hebben we te maken met een generatie jonge Nederlanders die zich solidair heeft getoond, maar is opgegroeid met onderwijsachterstanden, weinig mogelijkheden voor sociale ontwikkeling, een hoge studieschuld en geen kans op een eigen huis. Zij mogen geen vergeten generatie worden die nog jarenlang kampt met een onevenredige achterstand."
Stevige kritiek
De Ombudsman levert ook harde kritiek op de betrouwbaarheid van de overheid. Om dat vertrouwen terug te winnen moet de overheid zich eerst zélf betrouwbaar tonen. "Simpel gezegd zal de overheid eerst zijn werk goed moeten doen", schrijft Van Zutphen.
Hij heeft stevige kritiek op het beleid van de afgelopen jaren, waarmee het kabinet veel taken bij gemeenten heeft neergelegd. "Doordat de taken onvoldoende doordacht en vaak met minder geld bij andere overheden zijn neergelegd, zijn vooral gemeenten lang niet altijd in staat om burgers op een adequate manier te helpen. Het leidt tot klachten over gemeenten en draagt eraan bij dat mensen er niet meer op vertrouwen dat de overheid er voor hen is."
Leiderschap gemist
Als oplossing daarvoor wordt door de overheid vaak verwezen naar maatwerk voor slachtoffers. "Maar maatwerk is geen oplossing voor slecht beleid. Het verhult dat het beleid in de basis niet goed was en dát moet worden aangepakt." De Nationale Ombudsman wil dat de overheid nu doorpakt, zoals met de slachtoffers van de toeslagenaffaire, maar ook voor de gevolgen van de aardbevingen in Groningen en de watersnood in Limburg.
Van Zutphen vindt dat er leiderschap nodig is. "In tijden van crisis moet de overheid het stuur in handen nemen. Maar in 2021, het jaar van demissionaire stilte en bestuurlijke introspectie, is dat leiderschap wel gemist."
