Hugo de Jonge heeft als minister van Volksgezondheid een actieve rol gespeeld in het tot stand komen van de mondkapjesdeal met Sywert van Lienden, blijkt uit onderzoek van de Volkskrant. De Jonge zorgde er persoonlijk voor dat een topambtenaar contact opnam met Van Lienden en daardoor kon de mondkapjesdeal mede tot stand komen. Wat betekent dit en wat zijn mogelijk gevolgen? Zes vragen aan politiek verslaggever Marieke van de Zilver.
Wat is er vandaag bekend geworden?
Door openbaarmaking van interne documenten door een Wob-verzoek van de Volkskrant, blijkt dat na contact met toenmalig minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge in april 2020 een topambtenaar van zijn ministerie contact opnam met Sywert van Lienden. Die had op Twitter veel kritiek op het beleid rond de aankoop van mondkapjes. Hij suggereerde dat hij het zelf beter zou kunnen, maar dat het Landelijk Consortium Hulpmiddelen, door het ministerie van VWS opgericht om beschermingsmiddelen in te kopen, hem negeerde.
De inkoop van beschermingsmiddelen behoorde niet tot de portefeuille van De Jonge. Die lag bij toenmalig minister Van Rijn. Toch stuurde De Jonge, na overleg met Van Rijn, een bericht via WhatsApp naar een topambtenaar over de tweets van Van Lienden. Die topambtenaar nam vervolgens contact op met Van Lienden. Dat leidde uiteindelijk tot een deal met Van Lienden en zijn compagnons, ter waarde van 100 miljoen euro. Later bleek dat Van Lienden en consorten 20 miljoen euro te hebben opgeleverd. Maar dat was toen nog niet bekend.
Wat is hier zo erg aan?
In april 2020 was het alle hens aan dek bij het ministerie van Volksgezondheid. Er was een groot tekort aan mondkapjes en andere beschermingsmiddelen, het ministerie werd overspoeld door mensen die zeiden aanbod te hebben. Eén van hen was Van Lienden. Die liet op Twitter en in de media duidelijk merken dat hij niet tevreden was met hoe hij werd behandeld.
Uit de vrijgegeven documenten komt het beeld naar voren dat De Jonge ingreep door de druk van opiniemaker Van Lienden op Twitter. De topambtenaar die over de aankoop van de beschermingsmiddelen ging, nam contact op met Van Lienden. Het idee was om hem in te kapselen in het Landelijk Consortium Hulpmiddelen, zodat hij het LCH in ieder geval niet in de weg zou lopen. "Concurrerend initiatief slaat nergens op. Je kunt die Sywert beter inside pissing out hebben dan outside pissing in", appt De Jonge daarover.
Toch kun je je niet aan de indruk onttrekken dat het stoppen van de luide kritiek van Van Lienden hier ook een rol speelde. Uit de Wob-stukken blijkt dat Van Lienden zeer welwillend benaderd werd door de ambtenaren van VWS.
Is dat het enige?
Nee, er is ook nog het punt dat in juni 2021 politiek verslaggever Fons Lambie aan De Jonge vroeg of hij had aangedrongen op, of betrokken was bij een deal met Van Lienden. Daarop antwoordde De Jonge op beide vragen duidelijk 'nee'.
Kijk hier dat interview:
Minister De Jonge in juni: 'Niet betrokken geweest' bij Sywert-deal
Heeft De Jonge dan gelogen, en zo ja, hoe erg is dat?
De vraag is of Van Lienden in contact brengen met de topambtenaar van het ministerie betekent dat De Jonge betrokken is bij de mondkapjesdeal. De Jonge vindt vermoedelijk van niet; ingewijden rond de minister benadrukken dat De Jonge alleen voor het eerste contact tussen de topambtenaar en Van Lienden heeft gezorgd, en dat zijn inzet daarbij niet was dat Van Lienden uiteindelijk ook een deal aangeboden zou krijgen. Maar feit is wel dat ná dat appgesprek tussen De Jonge en zijn topambtenaar het contact met Van Lienden tot stand kwam, wat er vervolgens toe leidde dat Van Lienden de deal aangeboden kreeg.
De oppositie in de Tweede Kamer wil opheldering en vraagt een debat aan. Ook moet het ministerie van VWS volgende week een zogenoemd feitenrelaas naar de Kamer sturen, waarin de feiten op een rijtje worden gezet.
Hugo de Jonge over Sywert-deal: 'Suggesties kloppen niet'
Heeft dit nog politieke gevolgen voor De Jonge?
Dat is niet heel erg aannemelijk. Hugo de Jonge is inmiddels geen minister van Volksgezondheid meer. Ernst Kuipers is dat nu. De minister die verantwoordelijk is voor beschermingsmiddelen is Conny Helder. Die moet er mogelijk in de Tweede Kamer uitleg over komen geven.
Wel komt er een moment dat De Jonge uitleg zal moeten geven over de hele kwestie. Maar daarvoor zegt hij nu te willen wachten tot het onderzoek dat gedaan wordt er ligt. Volgens hem wordt in dat onderzoek het héle verhaal duidelijk.
Hoe staat 't eigenlijk met het onderzoek naar de mondkapjesdeal?
Het onderzoek, waarvan De Jonge zegt dat hij ernaar uitkijkt, laat nog minstens een paar maanden op zich wachten. Er is meer tijd en informatie nodig om het onderzoek af te ronden, heeft Deloitte, die het onderzoek uitvoert, aan de minister laten weten. Het inzien van berichten, e-mails en chatberichten verloopt moeizaam. Ook enorme hoeveelheden andere data moeten nog worden geanalyseerd. Het onderzoeksbureau streeft ernaar voor het zomerreces van de Kamer met een eerste onderzoeksrapport te komen. Minister Helder (Langdurige Zorg) heeft de Kamer deze week over deze nieuwe vertraging geïnformeerd.
