Naar de stembus in oorlogstijd: hoe anders worden deze gemeenteraadsverkiezingen?

1. Welk invloed heeft de oorlog op de gemeenteraadsverkiezingen?

"Alles wat nu internationaal gebeurt, heeft uiteraard ook invloed op de campagnes van de politieke partijen. Die zullen door de oorlog veel meer ingetogen zijn. Even geen toeters en bellen of vrolijkheid. Wel zal je partijen, al dan niet met landelijke kopstukken, de komende dagen op straat zien, maar dan zal de discussie waarschijnlijk vooral over de oorlog gaan en de gevolgen. Minder om die scheve stoeptegel of het snoeien van het groen in de buurt. Mensen zijn nu echt met iets anders bezig. Zoals de oplopende energieprijzen en de stijging van de prijzen van producten in de supermarkt."

2. Frits, wat zeggen de laatste peilingen en wat valt op?

"Wat je vaak ziet als er onheil van buiten komt, is dat kiezers naar gevestigde partijen trekken en op zoek gaan naar stabiliteit. Daar profiteren vooral partijen van die op dat moment regeringsverantwoordelijkheid dragen. Je zag dat ook in het begin van de coronapandemie en ziet het zeker als er internationale spanningen zijn. Die zijn met de oorlog in Oekraïne ongekend groot. Je zag de afgelopen week dan ook al dat vooral de VVD van premier Mark Rutte zich aan het herstellen is in de peilingen."

"Het zijn natuurlijk ook vooral de meest betrokken bewindslieden die volop in beeld zijn tijdens deze oorlogsdagen. Wanneer zoiets ingrijpends zich ook nog eens voltrekt vlak voor verkiezingen, heeft dat onmiskenbaar een effect. Het is nog niet helemaal duidelijk wat dit betekent voor de lokale partijen. Vier jaar geleden waren die goed voor bijna een derde van alle stemmen. Nu leek dat de helft te worden, toch denk ik dat je ook daar wel een beweging meer richting landelijke partijen zullen zien."

3. Hoe belangrijk zijn deze verkiezingen eigenlijk?

"Het gaat natuurlijk wel om gemeenteraadsverkiezingen en die zijn enorm van invloed op de directe leefomgeving van mensen. Denk aan de woningbouw, de zorg voor ouderen of gewoon die ene weg of de toekomst van je sportclub. Lokale politiek gaat echt ergens over, hoe klein dat nu ook allemaal lijkt in het licht van de grote internationale dreiging."

4. Heeft de uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen effect op het kabinet?

"Op het kabinet zal de uitslag denk ik niet meteen effect hebben. Dat moet nu gewoon doen wat het moet doen, ongeacht de uitslag. Je ziet ook dat, op de PVV en Forum voor Democratie na, er in de Tweede Kamer een vrij grote eensgezindheid aan het ontstaan is. Het is er niet het moment naar om partijpolitiek te bedrijven."

5. Welke partijen zullen nagelbijtend naar de uitslag kijken?

"De verkiezingen worden vooral spannend voor partijen die er landelijk niet al te best voor staan in vergelijking met de vorige raadsverkiezingen. Denk bijvoorbeeld aan het CDA en GroenLinks. Als zij veel zetels en daarmee invloed in de gemeenteraden verliezen, leidt dat onmiskenbaar tot gedoe en chagrijn in de eigen beweging, met weer discussie over de partijleiders. Wat dat betreft moet vooral Jesse Klaver van GroenLinks zijn borst natmaken voor een discussie over zijn persoon bij een slechte uitslag."

6. Kun je beter op een lokale partij stemmen of toch beter op een landelijke partij?

"De lokale partijen, en dat zijn er heel veel, hebben de laatste decennia veel aan invloed gewonnen. Tegelijkertijd zie je daar ook heel veel tussentijdse afsplitsingen. Het blijft een keuze: ga ik voor lokale mensen die bij een landelijke partij horen of kies ik echt heel erg lokaal?"

"Sommige lokale partijen weten veel te bereiken, andere lokalen spelen nauwelijks een rol. Het is erg afhankelijk van de gemeente waarin je woont. Het is handig om eens in de lokale politiek van je gemeente te duiken, zodat je een overwogen keuze kan maken. Nogmaals: de ene partij heeft echt wat bereikt, sommige andere lokale partijen hebben er een bende van gemaakt. Maar dat geldt net zo goed voor lokale afdelingen van landelijk partijen. In die zin valt er echt wel wat te kiezen op 16 maart."