Corona slaat toe in de Biblebelt, waar de vaccinatiegraad relatief laag is. Strenggelovigen worstelen met het vaccin, want een vaccinatie zou een ontkenning kunnen zijn van Gods voorzienigheid. Hoe zien dominees in religieuze gemeenten dit? "Ik zie vooral weerstand bij jongeren, maar hun geloof is niet het belangrijkste motief."
"Ik heb geen idee hoeveel mensen in onze kerk een coronavaccinatie hebben en ik wil het ook niet weten", zegt dominee De Boer van de Christelijk gereformeerde kerk in Sliedrecht. Voorheen stond hij in Urk en Werkendam. Deze dominee, die in de behoudende hoek zit, worstelt met de vaccinaties. "Mijn ouders hadden vroeger ook veel moeite met vaccineren. Ik ben zelf ook niet volledig gevaccineerd."
Maar de dominee ziet de coronavaccinatie anders dan andere vaccinaties. "Daarom heb ik zelf wel een coronaprik gehaald."
Moeite met de term
Als reformatorische mensen zich niet laten vaccineren, is dat volgens de dominee vooral vanwege de term 'vaccineren'. "Bij dat woord wordt in onze kringen de associatie gelegd met de polio-epidemie in de jaren tachtig. Die gebeurtenissen beïnvloeden nog steeds christenen met gewetensbezwaren tegen vaccinatie. Vaccineren tegen polio zien deze mensen als een menselijke poging om in te grijpen in Gods regering. Anders gezegd: je grijpt met zo'n vaccin in op iets wat in de handen van God behoort te liggen. Dat is voor hen een reden om niet te kiezen voor vaccinatie."
De situatie nu verschilt met die van toen, vindt De Boer. "In deze coronapandemie is geen sprake van voorkomen, maar van verantwoordelijk handelen. Om verwarring te voorkomen, gebruik ik de neutrale term coronaprik."
Dominee De Boer ziet het coronavaccin dus anders en hoopt dat zijn gemeenteleden deze associatie los kunnen laten. "We zitten nu in een wereldwijde gezondheidscrisis en met een coronaprik kunnen we handelen om erger te voorkomen. Vergelijk het met een tromboseprik. Die krijg je standaard na een operatie en neem je ook."
Vooral jongeren
De predikant ziet veel jongeren in zijn kerk die weerstand hebben tegen het coronavaccin. Daarbij valt iets op. "Het motief om niet te vaccineren is bij corona veel minder vaak religieus van aard, dan bij andere vaccinaties. Het motief is vaker wantrouwen en angst. Zijn het vaccin, de wetenschap en de overheid wel betrouwbaar?"
Hij heeft zichzelf wél laten vaccineren tegen corona. "Vanwege twee redenen: ik zie het als je verantwoordelijkheid nemen. Ik handel naar een gezondheidscrisis die ons allen treft. En de tweede reden is dat ik veel bij mensen op bezoek ga. "Ik wil niet dat mensen besmet raken. Inenten zie ik als een verantwoordelijkheid richting mijn naaste."
Hij spreekt zich vanaf de kansel niet uit over vaccineren omdat een dienst geen ruimte biedt voor een gesprek. "Maar als mensen naar me toe komen of als jongeren op catechisatie me vragen wat ze moeten doen, dan deel ik mijn verhaal. Ik draag informatie aan en vraag waar de angst vandaan komt. Ik probeer geen mensen over te halen. Dat roept alleen aversie op."
Complottheorieën
In de kerken waar Karin de Schipper bij betrokken is, zijn de meesten mensen volgens haar wel gevaccineerd. Ze is kerkelijk werker en directeur van de vereniging Samen Kerk in Nederland (SKIN). Daar vallen 200 kerken onder, vooral internationale of migranten kerken. Een aantal van die kerken ligt in de Biblebelt, in de regio Rotterdam.
"In de meeste kerken is het overgrote deel van de kerkgangers gevaccineerd. Incidenteel komen we kerken tegen waar mensen complottheorieën aanhangen. Of we zien christenen die zich vanwege religieuze redenen niet laten vaccineren. Simpel gezegd vinden deze mensen dat God over hun leven beslist en daarom vaccineren ze niet."
Geen religieuze discussies
Hoe daar mee om te gaan? "We gaan geen religieuze discussies aan. We nemen hun gedachten en gevoelens serieus, maar informeren ze wel en delen kennis op basis van feiten. Wat we veel vaker zien is dat mensen geen vaccin halen omdat ze niet goed geïnformeerd zijn of dat het vertrouwen in de overheid laag is. Wij vinden dat kerkelijk leiders, zoals voorgangers en oudsten, een rol hebben in de vaccinatiediscussie. We hebben allerlei medewerkers die daarvoor langs de kerken gaan."
Het advies? "We gaan het gesprek aan. De kerk moet een veilige haven zijn voor mensen en het is belangrijk dat kerkgangers zich serieus genomen voelen. Feiten aandragen werkt beter dan iemand voor gek uitmaken. Op deze manier kunnen mensen tot de keuze komen toch nog een vaccin te halen."
Corona in de Biblebelt
- Het aantal besmettingen loopt snel op, met name in de Biblebelt. De vaccinatiegraad ligt daar lager dan in de andere regio's.
- In ons landen horen zo’n 250.000 mensen tot gereformeerde kerken, waar religieuze bezwaren kunnen leven tegen vaccinatie.
- Bijna 83 procent van de volwassen Nederlanders is volledig gevaccineerd. Dat percentage ligt beduidend lager in strenggelovige gemeenten, zoals Nunspeet (69 procent), Barneveld (68 procent) en Staphorst (56 procent).
- Op Urk is de prikgraad het laagst: daar is 30 procent van de inwoners volledig gevaccineerd.
- Sinds 2 augustus van dit jaar zijn 203 besmettingen via bron- en contactonderzoek gelinkt aan het bezoek van religieuze diensten. Niet heel veel dus, maar dat heeft ook te maken met het feit dat het moeilijk is om vast te stellen of een besmetting daar heeft plaatsgevonden.
- Wat wel opvalt is dat 47 van die 203 besmettingen - bijna een kwart (23 procent) - van afgelopen week zijn.
Net als dominee De Boer is ook dominee Jan de Visser van de Exoduskerk in Sommelsdijk zelf wel gevaccineerd. "Ik vind niet dat het moeilijk is om dit te rijmen met mijn geloof. Het is de zege van de wetenschap dat we een vaccin hebben en daar mag je gebruik van maken. Ik heb moeite met de gedachte dat mensen denken dat God de ziekte heeft veroorzaakt en dat je je daarom niet mag vaccineren. In mijn kerk ligt de vaccinatiegraad gelukkig hoog."
Rol voor kerk weggelegd
De Visser vindt dat er een rol voor de kerk is weggelegd in de vaccinatiediscussie. "Maar ik zie de rol niet door vanaf de preekstoel te roepen dat mensen zich moeten laten vaccineren en ze daarin te overtuigen. Ik heb absoluut geen zendingsdrang op dit gebied en zie mijn rol door mensen te helpen om een goed besluit te nemen."
Dominee De Visser heeft vier criteria die hij deelt met zijn gemeenteleden. "Het eerste criterium is autonomie: mensen zijn verantwoordelijk voor hun eigen keuze en daar moet niemand aan tornen. Ook de kerk niet. Dan is er het criterium waarin mensen zichzelf de vraag kunnen stellen: hoeveel mensen worden er beter van mijn besluit om zich wel of niet te vaccineren? En het derde: zal ik de schade verminderen voor anderen bij een prik? Het past bij een goede levensopvatting om niet alleen voor jezelf te leven, maar ook rekening te houden met de ander. Dan is er een laatste criterium: rechtvaardigheid. Hoe rechtvaardig is je besluit?"
Tegen toegangsbewijzen
Dominee De Visser is tegen een coronatoegangsbewijs in zijn kerk. "De kerk moet vrij toegankelijk zijn voor iedereen en dat is ook het standpunt van de landelijke kerken. Er kunnen 200 mensen in onze kerk. Maar de kerk zit niet helemaal vol omdat mensen ook anderhalve meter afstand willen behouden. De angst voor corona is ook na anderhalf jaar nog lang niet verdwenen."
