Duizenden arbeidsongeschikten vallen door hun ziekte in een diep financieel gat. Ze komen niet in aanmerking voor een uitkering, of krijgen te weinig om van rond te komen. Dat komt door de strikte regels rond arbeidsongeschiktheid. Volgens vakbond FNV voltrekt zich een drama waar nog maar weinig zicht op is.
Het aantal arbeidsongeschikten groeit. Een belangrijke oorzaak is de stijgende AOW-leeftijd. Zeker mensen met zware beroepen halen vaak de eindstreep niet en vallen uit met bijvoorbeeld nek-, schouder- of rugklachten. Ook psychische klachten zoals een burn-out, overspannenheid of depressie kunnen leiden tot arbeidsongeschiktheid.
Of je in aanmerking komt voor een uitkering en hoeveel je krijgt, hangt af van de mate van arbeidsongeschiktheid. Wie minder dan 35 procent arbeidsongeschikt is, heeft helemaal geen recht op een uitkering. Je werkgever moet dan aangepast werk voor je vinden.
In de praktijk komt daar vaak weinig van terecht, waarna iemand alsnog in de WW en uiteindelijk in de bijstand belandt. "Het gaat om een heleboel mensen", zegt FNV-bestuurder Erica Hemmes. "Het is echt schrijnend." De helft van deze groep zit zonder baan, blijkt uit cijfers van het UWV.
Vlekje
"Werkgevers hebben geen zin om mensen met een vlekje in dienst te nemen", zegt Hemmes. Soms heeft iemand nog een tijdje recht op WW, maar daarna val je terug in de bijstand. "Dus het idee dat je goed verzekerd bent tegen arbeidsongeschiktheid klopt niet."
Er ligt een voorstel om de drempel voor een uitkering te verlagen naar 25 of 15 procent arbeidsongeschiktheid, zoals het ooit was. Volgens berekeningen van het Centraal Planbureau kost dat 260 tot 430 miljoen euro. Jaarlijks komen dan 4000 tot 8000 mensen extra in aanmerking voor een uitkering die nu nog buiten de boot vallen.
Een van die mensen is Nancy, zij is door psychische problemen sinds 2018 gedeeltelijk arbeidsongeschikt:
Financiële problemen door arbeidsongeschiktheid: 'Voelt als een schop'
Paar honderd euro
Ben je 35 tot 80 procent arbeidsongeschikt, dan krijg je wel een uitkering. Het UWV bepaalt daarnaast wat je redelijkerwijs nog zou kunnen verdienen. Op termijn bepaalt dat ook de hoogte van je uitkering. Verdien je minder dan de helft van je 'verdiencapaciteit', dan gaat je uitkering ook flink omlaag.
"Dan komen mensen met een paar honderd euro op de bank te zitten", zegt Hemmes. Houd je dan te weinig over om van rond te komen, dan kun je van het UWV wel een inkomensaanvulling krijgen tot het sociaal minimum.
Prikkel
Het is bedoeld als prikkel om mensen aan het werk te houden, maar volgens jurist Dewi Deijle is het gat tussen theorie en praktijk enorm groot. Er wordt van uitgegaan dat mensen ondanks hun ziekte nog kunnen werken, zegt Deijle. "Maar in de praktijk valt dat tegen. Ik kom schrijnende gevallen tegen. Mensen belanden onder het sociaal minimum. Niemand kijkt ooit meer naar hen om."
Reparatie
In de Tweede Kamer gaan stemmen op om dit te veranderen. Voormalig CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt schreef eerder deze maand al in zijn interne memo dat de WIA (Wet Inkomen naar Arbeidsvermogen) een voorbeeld is van een wet die snoeihard uitpakt. "Dit vraagt, dit schreeuwt om reparatie."
Ook andere partijen pleiten voor verandering. "Dit is niet goed. Het moet op de kop", zegt PvdA-Kamerlid Gijs van Dijk. "Dit is niet de bedoeling geweest toen we ooit sociale zekerheid voor mensen hebben opgesteld."
Begin volgende maand houdt de Kamer een rondetafelgesprek over de problemen van zogenaamde 35-minners: mensen die helemaal geen uitkering krijgen, omdat ze minder dan 35 procent arbeidsongeschikt zijn.
