Alle zeventien fractievoorzitters in de Tweede Kamer kunnen de aantekeningen en concept-verslagen van hun eigen gesprek met de opgestapte verkenners inzien voordat ze openbaar worden gemaakt. Ze mogen de stukken vanochtend lezen en als ze het ermee eens zijn, goedkeuren voor toezending aan de Tweede Kamer.
Vandaag wordt in De Tweede Kamer gedebatteerd over de mislukte formatieverkenning door Annemarie Jorritsma (VVD) en Kajsa Ollongren (D66). Gisteren werd dat debat uitgesteld omdat de gespreksverslagen waar de fracties om hadden gevraagd, niet op tijd konden worden aangeleverd.
Kamer eiste openbaarmaking
Gistermiddag deelden Jorritsma en Ollongren het document dat zij opstelden ter voorbereiding op een tweede gesprek met VVD-leider Mark Rutte en D66-leider Sigrid Kaag. Daar nam de Kamer geen genoegen mee en eiste openbaarmaking van de verslagen.
De nieuwe verkenners Tamara van Ark en Wouter Koolmees lieten aan de Tweede Kamer weten dat alle stukken die met de mislukte verkenning te maken hebben worden vrijgegeven. En dat die dus van tevoren mogen worden ingezien.
Van Ark en Koolmees vinden het gezien de vertrouwelijkheid van de onderhandelingen belangrijk dat de betrokkenen de stukken hebben ingezien voordat ze worden verzonden. Als iemand zich niet herkent in de aantekeningen, dan kan diegene dat aangeven. Mochten er passages worden weggelaten, dan zullen Van Ark en Koolmees daar ook melding van maken in de brief die zij tegelijk met de stukken aan de Kamer sturen.
'Foto'
Ook kunnen de twee verkenners een "foto" verstrekken van de stukken die er op 25 maart lagen, toen de vorige verkenning abrupt werd afgebroken. Het gaat om aantekeningen die de ambtelijke ondersteuning maakte van de gesprekken met de lijstrekkers en de gesprekken met de twee Kamervoorzitters.
De lijsttrekkers kunnen vanochtend de stukken inzien tussen 09.00 en 10.00 uur bij het bureau kabinetsformatie.
Reden voor het debat van vandaag is een deels uitgelekte notitie. Ollongren droeg die open en bloot onder de arm toen zij werd gefotografeerd op het Binnenhof. Met name een opmerking over een 'functie elders' voor het kritische Kamerlid Pieter Omtzigt wekte veel woede en verbazing.
Vertrokken verkenners
Jorritsma en Ollongren legden daarop hun functie neer en werden opgevolgd door de ministers Tamara van Ark en Wouter Koolmees. Op aandringen van de Kamer zouden zij nog wel tekst en uitleg komen geven over de gang van zaken. Maar een meerderheid van de Kamerleden wilde eerst alle stukken toegestuurd krijgen.
Omtzigt zelf reageerde gisteren op het nieuws van de voorbije dagen:
CDA'er Omtzigt eist opheldering over gelekte aantekeningen
Formatie nieuwe stijl is 'staatsrechtelijk monster'
"Nog niet eerder heb ik bij een formatie zoveel geklungel gezien en onbegrip voor het deels noodzakelijk vertrouwelijke proces", zegt politiek commentator Frits Wester. "Natuurlijk moet de onverkwikkelijke passage over CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt worden opgehelderd. Tegelijkertijd moet de Kamer ook snel bij zichzelf te rade gaan of het met de huidige route naar een nieuw kabinet wel op de goede weg zit."
Voor 2012 werden de verkennende gesprekken voor een kabinetsformatie gevoerd door het staatshoofd, destijds koningin Beatrix. Tegenwoordig wijst de Kamer zelf verkenners aan. "Het was op zich een prima besluit om de schimmige rol van de Koning uit het proces te halen", zegt Wester. "Maar de formatie nieuwe stijl is staatsrechtelijk nog lang niet uitgekristalliseerd. Met het huidige alternatief is een staatsrechtelijk monster gebaard, blijkt na het incident met de gefotografeerde stukken."
Dit is nu nog meer openbaar:
In de stukken die oud-verkenners Annemarie Jorritsma en Kajsa Ollongren naar de Kamer hebben gestuurd, wordt gesproken over de 'stabiliteit' van de CDA-fractie, en het 'afhechten' van de PVV. Ook wordt er geopperd om eerst persoonlijk het CDA te benaderen, en zonder de verkenners een gesprek te organiseren tussen VVD, D66 en het CDA.
Ook over de kleinere partijen zijn aantekeningen gemaakt. De PvdA 'stelt als voorwaarde 2e linkse partij'', GroenLinks 'wil graag'.
Ook bij het onderwerp 'Migratie' duikt een opvallende passage op, over de inbreng van GroenLinks. Die partij praatte in 2017 mee over de vorming van een kabinet, maar trok uiteindelijk de stekker uit de gesprekken. GroenLinks wilde naar eigen zeggen niet door haar 'principiële ondergrens' gaan door asielaanvragen in Europa in de toekomst uit te sluiten.
