Een mogelijk aftreden van het kabinet door de toeslagenaffaire zal in deze week zeker door de voltallige ministerraad besproken worden. Morgenavond en vrijdag spreekt het hele kabinet over de kwestie: morgenavond is er een extra vergadering voor gepland. Een ingewijde schat de kans op aftreden van het kabinet op 60 procent.
Dat blijkt uit gesprekken van onze politieke redactie met verschillende bewindspersonen en andere betrokkenen. De ultieme consequentie is een vertrek van het hele kabinet, zo valt te horen. "De optie ligt voor mij wel serieus op tafel. Ik ben niet sowieso voor collectief aftreden, maar we moeten het wel bespreken", zegt een bewindspersoon.
Collectief aftreden
Ook een ander vindt dat alle ministers een ei moeten leggen over collectief aftreden. "Het is toch ook vreemd als er helemaal geen politieke consequenties volgen uit het heel harde rapport van de commissie-Van Dam." Die commissie oordeelde eind vorig jaar dat de gedupeerden ongekend onrecht is aangedaan en tienduizenden ouders onterecht het slachtoffer zijn geworden van spijkerharde regels en een even harde uitvoering.
Maar over wat die consequenties dan moeten zijn, zijn de meningen verdeeld. "Alexandra van Huffelen (staatssecretaris van Financiën) en Bas van ’t Wout (staatssecretaris van SZW) nu wegsturen terwijl ze net zijn aangetreden is niet de oplossing", zegt een minister.
Een andere optie zou zijn dat alleen de huidige minister van Economische Zaken, VVD’er Eric Wiebes, opstapt. Hij was staatssecretaris van Financiën in het vorige kabinet en toen eerstverantwoordelijke voor de toeslagenaffaire. Tegelijk vindt de VVD zijn aftreden niet nodig en ook CDA-leider Hoekstra zou Wiebes wegsturen 'onzin' vinden.
Duidelijkheid
Premier Rutte heeft van zijn coalitiepartners zekerheid geëist. Hij wil uiterlijk vrijdag duidelijkheid van de andere partijen over de politieke consequenties van de toeslagenaffaire.
Rutte wil van tevoren weten of hij kan rekenen op alle 75 Kamerleden van de coalitie. Zo niet dan wil hij zelf de regie houden en het ontslag van zijn kabinet aanbieden. Een val in de Tweede Kamer ziet hij absoluut niet zitten.
Ook andere betrokkenen hebben geen zin in een rommelig debat in het parlement waar het kabinet met een nipte meerderheid ternauwernood overeind blijft of coalitie-Kamerleden die mogelijk een motie van wantrouwen gaan steunen.
75 van de 150 zetels
Op dit moment heeft het kabinet in de Tweede Kamer geen meerderheid meer. De coalitie bezet 75 van de 150 zetels. Als bijvoorbeeld CDA-kamerlid Pieter Omtzigt, aanjager van de hele toeslagenaffaire, een motie van wantrouwen zou steunen, dan valt het kabinet.
Een andere naam die genoemd wordt, is de ChristenUnie-Kamerlid Joël Voordewind. Hij is bezig met zijn laatste periode in de Tweede Kamer en sommige leden van de coalitie vrezen dat hij ook wel eens uit de boot zou kunnen springen en het kabinet daardoor ten val brengen.
Bekijk ook: Gedupeerde toeslagenaffaire: 'Ze moeten de gevangenis in'
Wat doet de PvdA?
Daarbij rekent de coalitie er stiekem op dat PvdA-leider Asscher een motie van wantrouwen niet zal steunen. Asscher is ook één van de hoofdrolspelers in de affaire en daarom ligt zijn lijsttrekkerschap onder vuur in zijn eigen PvdA. Hij wil lijsttrekker blijven. Daarom denken ze in coalitiekring dat Asscher het niet kan uitleggen dat hij het kabinet wegstuurt, maar wel zelf lijsttrekker kan blijven.
De steun van Asscher of de SGP is broodnodig want ‘als je in het debat over de affaire op 75 zetels voor en 75 zetels tegen vertrek van het kabinet komt te staan, ben je weg', aldus een direct betrokkene.
30.000 euro
Voor de kerst kwam het kabinet al met een eerste reactie op het rapport. Gedupeerden werd snelle en ruimhartige compensatie beloofd. Voor 1 mei krijgen alle gedupeerde ouders die bij de overheid bekend zijn 30.000 euro compensatie. Wie meer schade heeft geleden, kan later nog een aanvulling krijgen tot het werkelijke bedrag.
Er moet nog een antwoord komen op een ander scherp kritiekpunt in het toeslagenrapport. De commissie-Van Dam concludeerde dat de informatievoorziening aan de Kamer, aan journalisten en zelfs in rechtszaken vaak niet transparant, open en volledig is. Over de vraag hoe dit beter kan verschillen intern de meningen nog.
