Kamerlid Pieter Omtzigt streed ruim anderhalf jaar voor een eerlijk onderzoek naar de moord op de bekende Maltese journalist Daphne Caruana Galizia. Zijn strijd is beloond nu de premier van Malta vertrekt. De zoon van de vermoorde journalist noemt het werk van Omtzigt 'van onschatbare waarde'. "Niet alleen voor ons, maar voor ons hele land."
Op een zonnige dag in oktober 2017 rijdt de 53-jarige Daphne Caruana Galizia weg bij haar huis in een dorpje op Malta. Ze is de bekendste journalist van de kleinste EU-lidstaat. Een paar honderd meter verderop ontploft haar auto. Iemand heeft een bom geplaatst in haar gehuurde Peugeot.
De verontwaardiging op Malta is groot. De onderzoeksjournaliste is befaamd door haar vlammende blogs over corruptie onder politici en criminelen.
Georganiseerd vanuit hoogste kringen
Bij de moord blijken diverse kabinetsleden betrokken. Zoals de kabinetschef en de beste vriend van de premier van het land, Joseph Muscat. De moord is vanuit de hoogste kringen georganiseerd.
Een ongekend schandaal dat mede aan het licht is gekomen dankzij een Kamerlid uit Enschede: CDA'er Pieter Omtzigt. Hij bekeek hoe het onderzoek naar de moord op de journaliste verliep, maar hij keek ook naar het functioneren van de rechtsstaat in Malta. Dat de premier zijn vertrek heeft aangekondigd, is een bekroning van zijn werk.
'Een stap de goede kant op'
Zelf blijft het Kamerlid er nuchter onder. "Ik heb mijn steentje bijgedragen. De premier had veel eerder moeten aftreden. Het is een van de moeilijkste dossiers die ik ooit heb gehad. Wat er nu gebeurt in het land, is een stap de goede kant op."
Hoe een Twents Kamerlid betrokken raakt bij een gruwelijke moord op Malta? Omtzigt zit in de Raad van Europa, die onder meer het Europees verdrag voor de rechten van de mens bewaakt. De zoons van de omgekomen vrouw benaderden Omtzigt een paar weken na de moord in Straatsburg, de stad waar de raad zetelt.
Eerlijk verloop
Omtzigt is al vijftien jaar lid van de raad en zijn werk is bekend in het buitenland. Zo hoorde hij eerder al klokkenluider Edward Snowden. De opdracht die Omtzigt over Malta kreeg was: kijken of het onderzoek naar de moord op Galizia eerlijk verliep en de algemene problemen van de rechtsstaat in Malta beschrijven.
Tijdens zijn onderzoek ontdekte Omtzigt 'enorme belangenverstrengelingen die iedereen ziet, behalve premier Muscat zelf'. Zo werd het moordonderzoek de eerste dagen geleid door een rechter over wie de vermoorde Galizia heel kritisch had geschreven.
Premier 'oppermachtig'
Omtzigt: "En de minister-president van Malta is oppermachtig. Hij benoemt rechters, de politiechef, alle ministers. En het parlement controleert de minister-president niet omdat alle coalitieleden of minister zijn, of een goedbetaalde baan hebben dankzij de regering. Bijvoorbeeld als toezichthouder."
Omtzigts bevindingen maakten hem berucht en gehaat in veel Maltese media. Wat dat met hem deed? "Tja, er verscheen veel onzin op mijn Wikipedia-pagina, die dan weer op voorpagina's van kranten verscheen. En de premier viel mij hard aan. Wat dat persoonlijk met mij deed, vind ik lastig. Gelukkig woon ik in Nederland. En toen ik Malta bezocht, stond ik 24 uur lang onder persoonsbescherming. Voor mij was en is het onderzoek het belangrijkste."
En na een korte stilte: "Ik denk niet dat ik zo snel naar Malta ga op vakantie."
De politieke crisis en het aankomende vertrek van de premier biedt de familie van de vermoorde journalist hoop. RTL Nieuws sprak met de zus en zoon van de vermoorde journaliste.
Eerlijk onderzoek
"Het is het begin", zegt zus Corinne Vella telefonisch vanuit Malta. "Het opent de deur voor een eerlijk onderzoek naar de moord op mijn zus. Een onderzoek waarbij ook de rol van de premier en ministers moet worden meegenomen. We zijn nog niet klaar, we moeten blijven vechten."
Er zijn ook twijfels. "De premier zegt te vertrekken, maar wanneer? Er is nog geen opvolger. Wie zegt dat hij niet pas in 2030 gaat?"
Over wat de moord persoonlijk met haar en haar familie heeft gedaan, wil ze niet al te veel zeggen, behalve dat die een enorme impact heeft gehad en dat dagen als deze heel zwaar zijn.
Dank verschuldigd
De zoon van de vermoorde journalist, Andrew, is Omtzigt zeer dankbaar. "Zijn werk is van onschatbare waarde geweest. Niet alleen voor mij en mijn familie, maar ook voor iedereen die gelooft in gerechtigheid en democratie. We zijn hem zoveel dank verschuldigd."
Wie zit er achter de moord op Daphne Caruana Galizia?
Daphne Caruana Galizia wordt in oktober 2017 vermoord. Pas twee jaar na de bomaanslag is er een doorbraak in het moordonderzoek. Eén van de rijkste mannen van Malta, zakenman Yorgen Fenech, wordt opgepakt. Hij wordt verdacht van betrokkenheid bij de moord op de onderzoeksjournaliste, maar hoe precies wordt niet bekendgemaakt.
Uit onderzoek van persbureau Reuters blijkt dat Fenech ook de eigenaar is van een ander, geheim bedrijf: 17 Black. Dat bedrijf maakte miljoenen over naar minister Mizzi en kabinetschef Schembri. Na deze onthullingen treden de politici niet af.
Dat leidt tot grote onrust in het kleine land. Woedende demonstranten gaan de straat op en noemen de politici 'moordenaars' en 'criminelen'. Ze eisen het aftreden van de premier. Die kondigt aan in januari te vertrekken.
Ook Omtzigt hoopt dat er iets gaat veranderen op Malta. "De corruptie spat ervan af. Malta is het enige land waar politici die betrapt waren in de Panama Papers, niet werden ontslagen." De omgekomen journaliste schreef geregeld over de Panama Papers, financiële documenten die in 2016 online werden gezet. Daarin wordt grootschalige belastingontwijking blootgelegd, zowel van bedrijven als van rijke particulieren.
Verzet van binnenuit
Omtzigt heeft goede hoop: "Dat nu zoveel mensen in verzet komen en duizenden demonstranten de straat op zijn gegaan, betekent wel dat er iets moet veranderen. Het verzet komt van binnenuit; dat is belangrijk."
De kwestie is ook voor Nederland belangrijk. Waarom? "Malta zit in de eurozone. Corrupte Maltese banken mochten overal zaken doen. Met een Maltees paspoort kun je in Nederland wonen en werken. Malta verkoopt die paspoorten door aan rijke buitenlanders, zonder zelfs maar een fatsoenlijk antecedentenonderzoek. Met een Maltees visum kun je Nederland in. Malta geeft visa aan Libische strijders. Besluiten in Malta raken dus Nederland. Het is niet zomaar een ver-van-ons-bedshow. Het raakt ook ons."
