Egelopvang opnieuw overvol, dit is waarom

Bij Egelopvang Midden-Nederland weten ze er alles van. De 200 plekken die er zijn voor de dieren, zijn gevuld met 250 egels, vertelt voorzitter Patricia Berk. Sinds half september komen er dagelijks 15 à 20 binnen. "We moeten alle zeilen bijzetten."

Noodmaatregelen

Berk moet noodmaatregelen nemen om de egels onderdak te kunnen bieden, anders redt ze het niet, vertelt ze. En zo staan er bakken met egels op tafels die normaal gesproken leeg zijn, worden hokken die bestemd zijn voor één egel gevuld met 4 of 5 dieren en worden 'samengestelde gezinnen' gecreëerd.

Daarnaast worden gezonde egels zo snel mogelijk uitgezet en krijgen jongen die een paar keer per dag gevoerd moeten worden onderdak in tuinen van mensen omdat er in de opvang geen plek is. "Dat zijn er nu 30."

Die volle opvang heeft alles te maken met een gebrek aan voedsel. Dat zit zo: egels zijn zich nu aan het voorbereiden op hun winterslaap. Voor die winterslaap moeten ze ervoor zorgen dat ze voldoende vetpercentage op hun lichaam hebben waar ze tijdens hun slaap op in kunnen teren, anders overlijden ze.

Probleem is: dat percentage halen ze vaak niet. "In de afgelopen 50 jaar zijn we 80 procent van de insecten kwijtgeraakt", zegt Jenny Kleve van de Egelbescherming. En dat is funest voor het voedselaanbod, zegt Berk. "Er zijn te weinig insecten. Dat aantal gaat richting de winter ook nog eens in rap tempo omlaag."

Leefgebied neemt af

Door klimaatverandering, zegt ze, is het daarbovenop langer droger. "Dan gaan insecten dieper de grond in en zijn ze onvindbaar voor egels." Bovendien zorgt verstedelijking ervoor dat het leefgebied van egels afneemt, vertelt Berk. "Daarom zoeken ze steeds meer de tuinen van mensen op. Maar in sommige tuinen zijn geen insecten te vinden door verstening." 

Dat maakt dat egels reserves eerder opmaken dan aanvullen. "Ze moeten zoveel lopen en zoeken. En als het kouder wordt, hebben ze meer energie nodig om zichzelf warm te houden."

Door dat gebrek aan voedsel, komen de dieren steeds zwakker en zieker binnen, zegt Berk. "Egels moeten 750 gram wegen voor hun winterslaap. Wij krijgen ze binnen met 68 gram. Als jij verzwakt bent, is je immuunsysteem dat ook. Dan ben je vatbaarder voor ziektes. Dat is ook zo bij egels. En ze besmetten elkaar sneller doordat ze in de tuinen dichter op elkaar zitten."

Gevolg: de egelopvang raakt niet alleen overvol, maar steeds meer egels die de opvang halen, zijn dusdanig zwak dat ze het niet redden. Kleve, die al 30 jaar met de dieren werkt: "De conditie van egels gaat achteruit. Doodsoorzaak nummer 1 is het afnemen van het leefgebied en daarmee het voedselaanbod. Ze zijn zieker dan 30 jaar geleden, waardoor steeds minder dieren het overleven."

'Populatie neemt snel af'

Berk ziet dat in de praktijk gebeuren. "We hebben meer moeite om ze te redden en terug te brengen. In de afgelopen jaren zien we het aantal egels dat terug naar de natuur gaat, afnemen. Voorheen was dat 75 procent, nu iets meer dan 60 procent en die trend zet door." Bovendien blijven ze langer. "Waar ze voorheen gemiddeld 3 tot 4 weken bleven, is dat nu 5 tot 6 weken."

Daarmee staat de egel onder druk, zeggen Berk en Kleve. De Europese egel is een beschermde soort, maar het is 'een kwestie van tijd voor het een bedreigde soort wordt', zegt Berk. "Naar schatting halveert de populatie elke 8 jaar, en gemiddeld wordt een egel steeds minder oud. Inmiddels is dat 3 of 4 jaar in plaats van 7."

Dat er steeds minder opvangcapaciteit is, helpt daar niet bij, zegt Kleve. "Elk jaar stromen de egelopvangcentra in Nederland vol rond deze tijd van het jaar en het wordt wel steeds lastiger om de dieren op te vangen. Door gebrek aan vrijwilligers gaan de opvangcentra vroeger dicht en kunnen dierenambulances niet meer 24/7 beschikbaar zijn. Daarnaast sluiten jaarlijks enkele opvangcentra door vergrijzing van de initiatiefnemers."

Daar bovenop neemt het aantal vrijwilligers af, zegt ze. "Dat zet de opvangcentra en de dierenambulances nog verder onder druk." Als noodoplossing wordt indien mogelijk Egeltaxi Nederland ingezet. Kleve: "Voor sommige egels worden ritten van 200 kilometer gereden naar een andere opvang, of  wordt een lokale dierenarts ingeschakeld, zodat het dier in nood toch geholpen kan worden."

Beroep op mensen

Ook in Midden-Nederland komen regelmatig aanvragen binnen van andere opvangcentra. "Of we alsjeblieft egels kunnen overnemen. Wij zijn vaak de laatste die nog plek hebben omdat we een van de grootste opvangcentra zijn."

Het wordt steeds belangrijker dat mensen die egels vinden, zelf een handje helpen, zegt Kleve. Zo moeten ze een egel vooral niet meteen naar de opvang brengen. Berk: "Je kunt beter eerst bellen. Dan checken we bijvoorbeeld of ze zelf kunnen bijvoeren met kattenvoer en of een egel reutelt. We proberen eerst op afstand in te schatten welke hulp het beste bij de situatie past voordat we de egel uit hun habitat halen."

Tuineigenaren kunnen egels ook helpen, zegt Berk. "Egels worden steeds afhankelijker van onze tuinen. Laat wat herfstbladeren onder struiken liggen waarmee ze een nestje kunnen maken, zorg voor wat groen waar ze insecten kunnen vinden en zorg dat je tuin toegankelijk is. Egels gaan van tuin naar tuin en zo kunnen ze niet verstrikt raken."

Ondertussen blijft opvang Midden-Nederland vooral ook zelf zoveel mogelijk egels opvangen. "Gelukkig hoefden we er tot nu toe geen te weigeren. Elk jaar is het balanceren op een touw en hopen dat we het redden. Ook dit jaar wordt het weer balanceren op het touw. We kunnen nog volwassen gezonde egels uitzetten tot november. Daarna wordt het goochelen."