Een ritssluiting, veiligheidsspeld, knopen, draden: bij een man uit India zijn tal van metalen objecten gevonden in zijn maag, die hij zelf had ingeslikt. De man lijdt aan een zeldzame eetstoornis waarbij mensen de drang voelen om dingen te eten die helemaal niet eetbaar zijn. Ook in Nederland komt dit voor. "Mensen schamen zich vaak om het te vertellen."
'Ik eet weleens papier', vertelde iemand aan psycholoog Valerie Ritchie. Ze werkt als hulpverlener bij MIND Korrelatie, een landelijke organisatie die psychische hulp biedt aan iedereen die hierom vraagt. Het eten van papier betekent nog niet direct dat iemand lijdt aan de stoornis met de naam 'pica', maar is wel reden voor Ritchie om door te vragen. "Ik wil dan een gevoel krijgen of dit iets is wat eenmalig gebeurt of vaak voorkomt. Ook vraag ik of iemand weleens heeft gehoord van pica. Soms weten mensen niet dat het bestaat."
Niet-eetbare dingen eten
Het grote verschil met andere eetstoornissen, zoals anorexia (obsessief bezig met afvallen) of boulimia (eetbuien afgewisseld met braken, laxeren of periodes van streng lijnen), is dat het bij pica niet gaat om het continu bezig zijn met je gewicht en lichaam. Daarom spreekt psycholoog Ritchie ook liever over voedingsstoornis.
Bij pica gaat het om de drang om regelmatig niet-eetbare dingen te eten. "Als dat een maand lang dwangmatig gebeurt, zonder dat mensen zelf kunnen stoppen, kun je spreken van pica", zegt Ritchie. Bij niet-eetbare dingen kun je denken aan aarde, haar, plastic, zeep, munten, verf, batterijen, magneten en gloeilampen.
Bij de Indiase man maakten de chirurgen een foto van alle objecten die ze in zijn lichaam vonden, zoals je hieronder kunt zien:
De man belandde in het ziekenhuis met klachten van koorts, buikpijn en misselijkheid. Hij had al twee jaar lang last van buikklachten, maar nooit kon een oorzaak worden gevonden. Na onderzoek bleek dat de man verschillende metalen objecten in zijn maag had, van bouten en moeren tot draden en knopen. De familie wist niet dat de man voorwerpen inslikte.
Chirurgen hebben de man vervolgens geopereerd en de voorwerpen uit zijn lichaam verwijderd. De man ligt nog steeds in kritieke toestand in het ziekenhuis.
De Nederlandse Vereniging voor Heelkunde, de beroepsvereniging voor chirurgen en artsen in opleiding tot chirurg, laat weten dat er in Nederland ook chirurgen zijn die dergelijke patiënten hebben behandeld.
Lichamelijke of mentale oorzaak
Volgens psycholoog Ritchie zie je pica vaker bij mensen die een ontwikkelingsstoornis hebben, zoals autisme. Ook wordt het vaker gezien bij mensen met een verstandelijke beperking, psychische problemen of mensen die leven in armoede of te maken hebben gehad met mishandeling of verwaarlozing.
Soms zit er ook een lichamelijke oorzaak achter. "Bijvoorbeeld bij mensen die een tekort hebben aan ijzer of zink, of waarbij sprake is van ondervoeding of bloedarmoede. Mensen krijgen dan de lichamelijke drang om vanuit dat tekort bepaalde voorwerpen te eten."
Tot slot ziet Ritchie dat zwangeren neigingen hebben om niet-eetbare dingen te eten. "Dan heb je het over de zogeheten 'cravings'. Vrouwen kunnen dan bijvoorbeeld een craving hebben naar zeep."
Voor de stoornis is nog geen eenduidige oorzaak aan te wijzen. Daarnaast zijn er geen cijfers bekend over hoeveel mensen in Nederland eraan lijden. "De stoornis wordt vaak over het hoofd gezien", zegt Ritchie. "Mensen praten er niet zo snel over, omdat ze zich ervoor schamen. Iemand kan lange tijd last hebben van lichamelijke klachten, zonder dat aan pica wordt gedacht."
In haar werk bij MIND Korrelatie spoort de psycholoog mensen die de neiging hebben om bepaalde voorwerpen te eten, aan om hulp te zoeken. "Omdat pica een stoornis is die zware lichamelijke schade kan veroorzaken."
Inwendige bloedingen en vergiftiging
"Kijk", legt de psycholoog uit, "soms slikken jonge kindjes iets in wat er gewoon weer op natuurlijke wijze uitkomt. Maar in veel gevallen gebeurt dat niet op die manier. Dan is er kans op bijvoorbeeld verstopping, maagproblemen, infecties, inwendige bloedingen, verwondingen en vergiftiging."
Die lichamelijke problemen kunnen op hun beurt weer aanleiding zijn voor psychische problemen. "Mensen ontwikkelen een groot gevoel van schaamte en durven er met niemand over te praten. Dat kan veel stress geven." Ook kunnen mensen door pica een andere eetstoornis ontwikkelen, zoals boulimia.
Als iemand met pica hulp zoekt, wordt als eerste gekeken waar de stoornis vandaan komt. Daarbij kun je denken aan een lichamelijke of mentale oorzaak. "Heeft iemand bijvoorbeeld last van een ijzertekort? Of vervult het eten van niet-eetbare dingen een bepaalde behoefte?"
Met de psycholoog wordt vervolgens een behandelplan opgesteld. Iemand kan medicijnen krijgen of aan de slag gaan met cognitieve gedragstherapie. Deze therapie gaat ervan uit dat je gedachten, gedrag en gevoelens met elkaar samenhangen. Je leert om negatieve gedachten te veranderen in positieve gedachten en gaat bewust aan de slag met het veranderen van je gedrag.
Behoefte vervullen
"De psycholoog probeert dan antwoorden te vinden op vragen als: wat biedt het je dat je dit soort dingen eet? Wat zou je daarvoor in de plaats kunnen doen, om die behoefte op een gezonde manier te vervullen? Soms is het ook nodig om psycho-educatie te geven aan de familie. Ze leren dan hoe ze deze persoon het beste kunnen helpen."
