Ze hadden er echt álles aan gedaan, verzuchtte Jan van Halst, interim-algemeen directeur van Ajax, gisteren na de rellen. Maar klopt dat wel? Er hangen geen netten in de Arena en het bier op de tribunes vloeide rijkelijk. Wat kan het voetbal doen tegen hooligans? Vijf veelgenoemde - en haalbare - ingrepen.
Supporters - of beter gezegd hooligans - die naar de wedstrijd van Ajax tegen Feyenoord waren gekomen, konden hun frustraties niet beheersen. Ze gooiden tot twee keer toe vuurwerk op het veld. De wedstrijd werd gestaakt. Daarna ontstonden rellen rond het stadion.
Eén maatregel zal het probleem niet oplossen, maar enkele ingrepen hieronder misschien wel. We leggen ze voor aan Jan Brouwer, hoogleraar Algemene Rechtswetenschap in Groningen.
1. 'Verbied alcohol in het stadion'
Hoe meer iemand drinkt, hoe groter de kans wordt dat er agressief gedrag ontstaat. Het ligt dan ook voor de hand te denken dat het verbieden van alcohol in stadions zorgt voor minder vervelend gedrag. 66 procent is daar voorstander van, blijkt uit een peiling onder het RTL Nieuwspanel. 61 procent de stadionbezoekers denkt dat het zin heeft.
In Engeland hebben ze al een verbod op alcohol, in ieder geval op de tribunes. Matthijs Keuning, voorzitter van het Supporterscollectief, zei eerder dit jaar al tegen RTL Nieuws dat dit nou niet zo'n verschil maakt. "Wij hoorden in Engeland eigenlijk dat het niet heel effectief is. Nu drinken ze daar voor de wedstrijd."
Eerder dit jaar zei Ahmed Marcouch, burgemeester van Arnhem en een van de mede-opstellers van een nieuw plan om voetbalwedstrijden veiliger te maken, dat de tijd ‘nog niet rijp genoeg’ was voor een algeheel alcoholverbod. Zo'n verbod betekent immers miljoenen minder inkomsten.
"Maatregelen doen pijn en kosten nou eenmaal geld", reageert hoogleraar Jan Brouwer. Een alcoholverbod 'zou een effect kunnen hebben', denkt hij. Het is misschien niet de meest effectieve maatregel, maar heel ingewikkeld is het niet.
2. 'Leg zwaardere straffen op'
Engeland kende vooral in de jaren tachtig veel problemen met supportersgeweld. Sinds een pakket aan maatregelen is het daar een stuk rustiger. Het gaat onder andere om celstraffen, boetes en langjarige stadionverboden. Het kabinet liet eerder dit jaar weten naar dit model te kijken.
"We roepen al jaren dat we de Engelse voetbalwetgeving moeten krijgen. Neem van mij aan: die hebben we al", zegt hoogleraar Jan Brouwer van de Rijksuniversiteit Groningen. "We hebben de strengste voetbalwetgeving ter wereld, veel geniepiger en vileiner dan in andere landen."
De wetenschapper wijst er ook op dat de strafrechter hier ook celstraffen kan opleggen: de vuurwerkbomgooier bij de wedstrijd van Ajax tegen Benfica kreeg zes maanden hechtenis.
Het schort 'm niet aan wetgeving, wil Brouwer maar zeggen. Het hoogst mogelijke stadionverbod in het strafrecht in Engeland is 10 jaar. "Dat gebeurt daar zelden, want het wordt daar privaatrechtelijk opgelost. Wij leggen hier met het grootste gemak 10 jaar op. Gemiddeld zijn onze stadionverboden vier keer zo lang."
Maar dan moet je zo'n stadionverbod wel controleren en handhaven. Daar zit de crux. Alsnog zitten geregeld mensen met stadionverbod in het stadion. Die komen bijvoorbeeld naar de wedstrijd op het kaartje van een ander. Uit cijfers van de politie blijkt dat bij incidenten in eredivisiestadions 2 procent van de daders uit 'onbevoegd aanwezigen' bestaat. Burgemeesters kunnen hooligans dwingen zich te melden, maar vaak gebeurt dat niet: het kost politie te veel werk.
3. 'Gebruik nieuwe technieken om te handhaven'
Hoe groter het stadion, hoe moeilijker het is om zo'n stadionverbod te handhaven, zei de KNVB eerder tegen RTL Nieuws. Het is niet te doen om stewards tienduizenden mensen om een paspoort te laten vragen.
ADO Den Haag gebruikte een paar jaar geleden biometrische gezichtsherkenning bij de kaartcontrole. Seizoen- en clubkaarthouders moesten daarvoor een speciale foto laten maken. Het systeem wordt om onder andere privacyredenen niet meer gebruikt. Al lijkt de club de noodzaak ook niet meer te zien. De veiligheidscoördinator werd ontslagen bij een bezuinigingsronde.
Camera's in het stadion kunnen ook helpen bij de handhaving. Die kunnen tegenwoordig ieder persoon haarscherp in beeld krijgen, stelt hoogleraar Jan Brouwer. "Bij incidenten zijn de daders gemakkelijk te identificeren."
Digitale meldplicht? Er komt een proef
Sinds 2015 is het mogelijk een digitale meldplicht op te leggen. Dat houdt in dat zo’n persoon tijdens een wedstrijd moet melden waar hij of zij is. In de praktijk wordt hier geen gebruik van gemaakt. Er was tot heden nog geen geschikte digitale app die voldoet aan de juridische en technologische eisen.
Yesilgöz schreef in maart dit jaar in een antwoord op Kamervragen dat het prototype nog niet geschikt was. "Twee voorbeelden zijn gezichtsherkenning om de identiteit van de melder vast te stellen en nauwkeurige locatiebepaling. Fraudepreventie is hierbij cruciaal, omdat er risico's zijn op fraude met gezichtsherkenning door bijvoorbeeld deepfake technologie en fraude met de locatie door bijvoorbeeld vpn of gps-spoofing."
Vandaag werd bekend dat het ministerie van Justitie, de KNVB en gemeenten nog dit voetbalseizoen in drie steden gaan experimenteren met een digitale meldplicht voor voetbalhooligans met een stadionverbod.
4. Verbeter het fouilleren
Jan van Halst zou er alles aan hebben gedaan om de ongeregeldheden te voorkomen, maar het feit dat er vuurwerk is afgestoken bewijst juist het tegendeel, zegt Jan Brouwer.
Volgens de wetenschapper valt er nog een hoop te verbeteren bij de controle bij de ingang. "Je hoeft echt niet iedereen te controleren. Als je de goede informatie hebt, is het heel goed mogelijk om dit gericht te doen. Je kunt de mensen waarvan je vermoed dat die de meeste rottigheid uithalen, onderwerpen aan een stevige controle. Dat is goed mogelijk."
5. Plaats een net zoals in De Kuip
Bij meerdere clubs in het betaalde voetbal wordt erover gesprokken, maar alleen in Feyenoordstadion De Kuip hangen sinds april netten tussen dikke palen om te voorkomen dat voorwerpen het veld op worden gegooid. Aanleiding was nota bene een incident waarbij een speler van Ajax het slachtoffer was. Davy Klaassen liep een hoofdwond op door een voorwerp uit het publiek.
Het net kwam er na de verscherpte maatregelen van de KNVB. Sindsdien zijn er geen noemenswaardige maatregelen meer geweest. Brouwer: "Zo'n net is een kleine moeite, dat had hier absoluut gemoeten."
