De komende jaren worden in Nederland honderden oude windmolens weggehaald, onder andere in Flevoland. Daar zijn al nieuwe, veel hogere varianten, voor in de plaats gekomen. Wat gebeurt er met al die afgedankte molens? Zijn die nog te recyclen, of worden ze net als in de VS als afval gedumpt, begraven onder de grond?
Ze zijn haast niet te missen voor wie Flevoland binnenrijdt: de gigantische windmolens van langs de A27. Tiphoogte: 220 meter.
Die molens zijn onderdeel van het grootste windpark in Nederland op land: het Windpark Zeewolde. Het gaat om 83 nieuwe molens in totaal, allemaal geplaatst in de afgelopen drie jaar. Samen wekken ze genoeg energie op voor een equivalent van 300.000 huishoudens per jaar.
Drukke bedoening
Die nieuwe turbines zijn een stuk efficiënter. "Ze wekken acht keer meer energie op, dan die oude molens die nu nog zo zenuwachtig snel draaien", zegt de directeur van het windpark, Sjoerd Sjoerdsma.
Want dat is wat óók opvalt wie door Flevoland rijdt: met een hoop kleinere varianten met veel sneller draaiende wieken, is het een behoorlijk drukke bedoening. De provincie lijkt wel één groot windpark.
Rustiger beeld
Goed nieuws voor mensen die zich hieraan storen: de meer dan 200 kleinere, oudere, windmolens in de polder zullen volgens afspraak worden gesaneerd. "Eind 2026 zijn ze allemaal weggehaald", zegt Sjoerdsma.
Een rustiger beeld dus voor Flevoland straks. Maar wat gebeurt er met al die afgedankte molens? Op sociale media gaan al jaren beelden rond van wieken die worden begraven in de Amerikaanse staat Wyoming:
Is dat ook het lot van de molens in Flevoland? "Dat beeld is echt van jaren geleden. Dat ga je hier in West-Europa niet meer zien", zegt André Mulder namens Decom North, een consortium van bedrijven dat een test-fabriek heeft ingericht voor het recyclen van composiet dat ook in windturbinebladen zit.
Kan dat dan, kunnen die oude bladen worden gerecycled? Ja en nee. "Het is complex", zegt Mulder. De bladen zijn zowel licht als knoerthard. Hij legt uit dat windmolenbouwers eind jaren 80, begin jaren 90, zich puur zijn gaan richten op de efficiëntie van de bladen. "Er moest zoveel mogelijk rendement komen. De beste materialen zijn aan elkaar verlijmd, aan elkaar verbonden, maar er is in die tijd niet aan gedacht om alles weer te scheiden."
90 procent te recyclen
Dat zegt ook Ruud Balkenende, hoogleraar circulair productontwerp aan de TU Delft. Hij kent het beeld van de gedumpte windmolenbladen, al zegt hij er ook bij: ook van vliegtuigen bestaan hele kerkhoven. "In principe gaat het om dezelfde materialen."
Daarnaast benadrukt de wetenschapper: 90 procent van de molens kunnen zonder meer worden hergebruikt. "Die toren is van staal kan volledig worden gerecycled. Dat geldt ook voor de elektronische componenten, de magneten, de hele techniek in de binnenkant."
Een groter probleem zijn dus de wieken, die worden 'heel specifiek voor deze taak gemaakt'. "De vorm moet zo zijn dat ze zo efficiënt mogelijk ronddraaien, en zoveel mogelijk energie genereren. Die wieken moeten tegelijk enorme krachten kunnen opvangen én licht zijn."
Onomkeerbaar proces
Metalen zijn dan te zwaar. "Als je aan lichte materialen denkt, denk je aan plastics. Maar die zijn niet sterk genoeg, dus wordt het plastic gecombineerd met glas- of koolstofvezels. Het plastic vormt daartussen een soort bindmiddel." Zo ontstaat er een gemengde structuur - een composiet genoemd.
En die composiet is vrijwel niet uit elkaar te halen, vooral door de hars die de vezels met elkaar verbindt. Dit zorgt voor een chemische reactie. Als de epoxy- of polyesterhars is uitgehard, wordt dit als 'onomkeerbaar' gezien. Windmolenwieken zijn niet kapot te krijgen.
Toch is het recentelijk geluk om de glas- of koolstofvezels te scheiden van de kunststof, zegt de hoogleraar. Dat kan via een ingewikkelde methode, pyrolyse genoemd, waarbij je het materiaal als het ware vergast. "Daar wordt nu onderzoek naar gedaan."
Bij Decom North werken ze niet met pyrolyse, maar met een andere verwerkingstechniek die is ontwikkeld door Albert ten Busschen, associate lector bij Windesheim Zwolle. Het composietmateriaal wordt versnipperd en daarna met behulp van hars gebruikt om er planken van te maken.
André Mulder van Decom North: "De kunst is om de zuivere composietdeeltjes terug te krijgen. Het lukt nu om strookjes van enkele centimeters te maken. Dat noemen we vlokken, dat is weer her te gebruiken door daar biologische harsen aan toe te voegen."
Er zijn al damwanden gemaakt van dezelfde soort composieten als in windmolens. Ook zijn matten gemaakt waar grote kranen in de bouw op kunnen staan. De goede eigenschappen van de wieken, zoals waterbestendigheid en sterkte, kunnen zo behouden blijven.
Hoogwaardige materialen
Hoogleraar Ruud Balkenende ziet precies daarin een uitdaging: "Je wil er iets nuttigs mee doen. Het zijn heel hoogwaardige materialen. Denk ook aan toepassingen in de architectuur. In bijvoorbeeld de woningbouw. Het materiaal onderscheidt zich door zijn lage gewicht en hoge sterkte. Dat maakt het ook geschikt voor toepassingen in auto's."
Een promovendus, Jelle Joustra, maakte enkele jaren geleden een picknicktafel van een windmolenblad. Niet kapot te krijgen.
De materialen verdienen het niet om te eindigen als cement, vindt Balkenende. De hoogleraar is erg tegen deze manier van hergebruik, zoals ook wel wordt gedaan. "Daar spreek ik mij vrij krachtig tegen uit. Het staat extreem laag op de recycleladder. Ik vind zelfs dat je het niet zou moeten overwegen. Je vernietigt alles wat dit materiaal zo goed maakt." Het eindigt volgens hem als middel waar je normaal zand voor gebruikt.
Terug naar de 200 molens uit de Flevopolder. Die zullen dus niet worden gedumpt zoals in de VS. Sterker nog: een groot deel hoeft nog helemaal niet gerecycled te worden. "Vroeger had ik gezegd: die zijn aan het eind van hun leven", zegt Sjoerdsma van het windpark. "Maar door de gestegen energieprijzen is er interesse uit andere landen."
Een deel van de ruim twintig jaar oude molens gaat naar Ierland, waar ze verouderde windturbines gaan vervangen. Ook in Georgië willen ze de turbines graag hebben. "Je ziet dat ze daar behoefte hebben aan goedkope molens." Eerder zijn al Flevolandse molens in Polen geplaatst.
Toch zullen de molens ooit - naar schatting over zo'n tien jaar - definitief worden afgeschreven. Recyclen blijft lastig. Vooral door die vermaledijde epoxyhars.
"Over die epoxyhars, daar moet over nagedacht worden", zegt de hoogleraar. "Er zijn nu pilots om die in nieuwe molens te vervangen door thermoplast. Als je die verhit, dan wordt het weer zacht. Ik denk dat dit over 3 tot 5 jaar zal worden toegepast. Dat betekent dat er meer mogelijkheden zijn."
En wat te doen met die afgedankte bladen in Wyoming? Mocht het recyclen kwalitatief en op grote schaal lukken, dan is opgraven voor hergebruik nog steeds een optie.
Zeer optimistisch
Hoe dan ook, over de toekomst is de hoogleraar positief. "Technologisch gezien ben ik zeer optimistisch", zegt de wetenschapper. "Ik zie veel mogelijkheden."
