De Koninklijke Marechaussee voert deze week gesprekken met mensen die eind juli een waarschuwingsbrief kregen over hun vermeende aanwezigheid bij een klimaatprotest op Schiphol. Minstens zeven ontvangers van die brief ontkennen dat ze daarbij waren. Kirsten Verdel is een van hen en ging vanmiddag op gesprek. Ze vertelt haar verhaal aan RTL Nieuws. "Ze lieten een foto zien van een vrouw die totaal niet op mij lijkt."
Het is een principezaak voor Kirsten Verdel: "Alleen maar excuses zijn voor mij niet genoeg. Ik wil dat het systeem om verdachten te identificeren verandert. Op deze manier hoort het niet in een gezonde democratie."
Dat heeft ze vandaag ook duidelijk gemaakt tijdens een gesprek, op Schiphol, met twee marechaussees, vertelt ze. "Ik heb ze nadrukkelijk gevraagd aan te geven hoe de Marechaussee mij geïdentificeerd heeft. Welke stappen hebben ze precies gezet voordat ik in beeld kwam? Want als dit de normale manier van identificeren is, kunnen er ontzettend veel meer mensen onterecht als verdachte in beeld komen."
'Ik was daar helemaal niet'
Eerst even terug naar de aanleiding: op 5 november vond op een startbaan voor privéjets op Schiphol een klimaatprotest plaats. Er waren honderden demonstranten aanwezig. Vijf van hen ketenden zichzelf vast aan een vliegtuig; zij werden door het Openbaar Ministerie vervolgd. Van de rest werden ter plekke foto's gemaakt, maar die mensen mochten vervolgens vertrekken.
Eind juli viel er bij 176 mensen een brief op de mat van de Koninklijke Marechausse (KMAR), met de boodschap: je hebt een strafbaar feit gepleegd, maar je wordt niet vervolgd - althans nu niet, want een volgende keer kan deze aanwezigheid wel strafrechtelijke gevolgen krijgen.
Ook bestuurskundige Verdel kreeg een brief. "Ik dacht: wat de hel? Ik was daar helemaal niet." Ze deelde de brief op Twitter (nu X) en maakte bezwaar bij het OM. "Of ik maar even bewijs naar de Officier van Justitie wilde dat ik er niet was. De omgekeerde wereld: ik moet dus mijn onschuld bewijzen."
Van het OM kreeg zede volgende dag wel excuses dat er om ontlastend bewijs gevraagd was. "Daarbij heeft de storm van aandacht na mijn bericht op Twitter wel geholpen, denk ik." Het OM zou de zaak laten onderzoeken door de Marechaussee.
Daarna hoorde ze wekenlang niks, tot ze gisteren opeens uitgenodigd werd voor een gesprek. "Of ik vandaag langs kon komen op Schiphol. Nogal kortdag, maar oké, ik ben gegaan."
Foto's van Facebook vergeleken
Haar werd uitgelegd hoe het proces van identificatie ongeveer verlopen was: de foto's die op 5 november gemaakt waren op Schiphol van mensen die zich weigerden te identificeren, waren vergeleken met openbare bronnen zoals Facebook, Twitter en andere platforms en websites. "De Marechaussee keek naar mensen die bijvoorbeeld een bericht van Extinction Rebellion een 'like' hadden gegeven. Echt een belachelijke methode", vindt Verdel. "En het ging dus ook fout. De marechaussees lieten mij twee foto's zien van een vrouw die totaal niet op mij lijkt. Ik schoot gewoon keihard in de lach. Ze leek ouder, had sluik blond haar, was een beetje mager met een wat ingevallen gezicht. Ze had roze lijnen op haar gezicht geverfd, ik denk om minder herkenbaar te zijn. Dát was in elk geval gelukt."
Verdel begrijpt niet dat haar niet om wederhoor is gevraagd, voordat ze van strafbare feiten beschuldigd werd. En ook de manier van identificatie roept vragen bij haar op: "Amateuristisch. En ze konden me ook niet vertellen welk bericht ik dan waar geplaatst zou hebben."
De twee marechaussees vertelden haar dat ze geen 'verdachte', maar wel 'een betrokkene' is. Waarom? "Omdat ik die brief had gekregen was ik nu blijkbaar betrokken bij de zaak. Maar ze wilden ook niet zeggen dat ik vrij van verdenking was. Wel wilden ze er een expert in gezichtsherkenning bij halen. Dan ben je toch gewoon met materieel onderzoek bezig? Ik voelde me behandeld als een verdachte."
Strafrechtelijk onderzoek of vrijblijvend gesprek?
Daarom heeft ze naar eigen zeggen geweigerd haar bril af te zetten. "Er is geen enkele reden mij als verdachte aan te merken. Ik wil niet als verdachte behandeld worden."
Na het eerste verzoek van het OM had ze betaalbewijzen aangeleverd die aantonen dat ze elders was tijdens de demonstratie op Schiphol: in een winkel voor beddengoed, in een binnenspeeltuin, en bij een bruiloft.
Excuses niet genoeg
Toch is het misverstand nog steeds niet uit de wereld, en dat is volgens Verdel te wijten aan de methode van identificatie. "Van de 176 mensen ging deze methode bij minstens zeven mensen fout. Dat is zo'n 4 procent. Excuses en mij schrappen van de verdachtenlijst vind ik niet genoeg. Het systeem is verkeerd. Want hoeveel mensen - bijvoorbeeld bij een voetbalrel, een boerenprotest of een klimaatdemonstratie - worden er op deze manier wel niet onterecht als verdachte aangemerkt?"
De bestuurskundige wil bovendien antwoorden op prangende vragen: hoe zijn ze nu precies bij haar uitgekomen? Wie heeft de bevoegdheid om mensen, na gebrekkig onderzoek en zonder wederhoor, te vertellen dat ze een strafbaar feit hebben gepleegd? "Dit is voor mij pas opgelost als dit niet meer kan. Maar hoe het ervoor staat, geen idee. Ik ben naar huis gestuurd zonder enige indicatie wat er verder gebeurt of hoe lang het onderzoek gaat duren."
