Het probleem groeit en groeit: steeds meer bekende Nederlanders krijgen te maken met online haatberichten. Oud-voetballer en tv-analist Pierre van Hooijdonk nam deze week het heft in eigen handen. Via Instagram deelde hij een foto die twee jongens met hem hadden genomen. Er was een racistische tekst bij geschreven. "Jij ook bedankt voor de foto, lafaard", was de reactie van Van Hooijdonk erop. Boven het bericht plaatste hij een linkje naar het account van de dader.
"Mensen sturen via sociale media de meest lelijke dingen", zegt Van Hooijdonk tegen RTL Nieuws. "Dat is het lastige van platformen als Instagram of Twitter. Iedere boerenpipo kan je een berichtje sturen. In het echt hebben ze niet de ballen om iets tegen je te zeggen. Maar als mensen het anoniem tikken, denken ze dat ze alles kunnen maken."
Deze week ontving de oud-speler van onder andere Feyenoord en het Nederlands elftal het hierboven genoemde bericht via Instagram. Hij kon het niet meer negeren. "De jongens vroegen of ze met mij op de foto mochten. Dat is geen enkel probleem. Maar als ik dan achteraf dit krijg toegestuurd, is dat gewoon schijnheilig. Het is laf."
Groter probleem
Van Hooijdonk deelde het bericht met een link naar het account van de jongen en kreeg veel bijval. Hij is zeker niet de enige die dit soort berichten krijgt. Zo riep Kamervoorzitter Vera Bergkamp gisteren in een brief aan Twitter op om 'direct actie' en 'serieuze stappen' te nemen tegen bedreigende en gewelddadige tweets die gericht zijn op Tweede Kamerleden. En ook premier Mark Rutte benadrukte deze week dat we bedreigingen in de samenleving niet normaal mogen gaan vinden. Dit naar aanleiding van uitspraken van de dochters van Sigrid Kaag, die in het programma College Tour zeiden dat ze graag willen dat hun moeder stopt met de politiek.
"Het is niet mals wat sommigen voor hun kiezen krijgen", legt psycholoog Bjarne Timonen uit. "De berichten die worden verstuurd, kunnen erg persoonlijk en bedreigend zijn. Kinderen van BN'ers worden vaak de dood toegewenst. De reactie van Van Hooijdonk is in dit geval best begrijpelijk. Maar of het de juiste is? Nee."
Strafrechtdeskundige Henny Sackers beaamt dit. "Het is nooit verstandig om voor eigen rechter te spelen", zegt hij. "Sterker nog, in dit geval kan Van Hooijdonk ook als dader worden gezien in plaats van slachtoffer. Hij schendt nu het portretrecht van de jongen en dat mag niet. Laat staan dat je het op een publiek medium plaatst."
Eigen rechter
Van Hooijdonk is duidelijk: "Ik ben de rechter van mijzelf. Als iemand een dergelijke foto en tekst stuurt en zo dom is om dat uit eigen naam te doen, vind ik dat ik het recht heb om hem aan de hoogste boom op te hangen."
Hij was deze week niet de enige die het heft in eigen handen nam. Ook Ajax-speler Steven Berghuis haalde letterlijk uit, nadat hij naar eigen zeggen racistische uitingen had gehoord die gericht waren op ploeggenoot Brian Brobbey. De klap leverde hem, naast veel verontwaardiging, een boete van zijn club op. FC Twente heeft inmiddels met de dader gesproken. "De fan heeft bekend iets te hebben geroepen naar de voetballer. Het was provocerend richting Berghuis, maar niet racistisch", aldus FC Twente.
"Berghuis had eigenlijk drie opties", zegt Sackers. "Terugschelden, aangifte doen of het lekker laten gaan. Natuurlijk is het lastig om je schouders op te halen en te denken 'stik erin', maar je mag je nooit fysiek verdedigen tegen verbaal geweld. Zelfs niet bij smerige verwensingen."
Maar de kans dat er iets met een aangifte van Van Hooijdonk of Berghuis was gedaan, is klein. Beledigende opmerkingen vallen onder uitingsdelicten. "Het is wel een misdrijf, maar er staat in vergelijking met geweldsdelicten een lage straf op", legt Sackers uit. "Het levert waarschijnlijk hooguit een boete op."
Van Hooijdonk ziet graag dat er harder wordt opgetreden tegen bedreigingen via sociale media. Zijn reactie was volgens hem in dit geval de enige juiste. "Je moet de daders aan de schandpaal nagelen. De straffen die er nu op staan zijn zo flauw. Als je er niet tegen optreedt, gebeurt er ook niks. Als ik zoals nu kan achterhalen van wie het bericht komt, laat ik hem gewoon op de blaren zitten."
Dader betuigt spijt
De jongen stuurde Van Hooijdonk, nadat zijn naam was gedeeld, nog een berichtje dat het hem speet. Maar ook verwoede pogingen via Van Hooijdonks management en voetbalclub sc Heerenveen brengen de oud-prof niet op andere gedachten. "Daar is hij nu te laat mee." Van Hooijdonk verwijderde het bericht niet uit zijn Instagramverhaal, waarna het ook op andere sociale media viraal ging.
Volgens psycholoog Timonen doen jongeren veel voor aandacht. Met het sturen van de foto kon hij makkelijk scoren en indruk maken op leeftijdsgenoten. "Maar een echt doordachte daad zal het waarschijnlijk niet zijn geweest. Het brein is nog in ontwikkeling en daar ziet de jongen nu de gevolgen van. Van Hooijdonk heeft veel volgers, dus zal hij flink wat over zich heen krijgen."
Inmiddels heeft Van Hooijdonk, door de verwensingen die hij tijdens zijn voetbalcarrière naar zich kreeg toegeschreeuwd, een dikke huid gekregen. "Berichten op sociale media doen mij persoonlijk gelukkig niet zoveel. Maar ik kan mij goed voorstellen dat anderen die ze krijgen ervan van de leg raken. Die kunnen het lezen alsof iemand echt voor hen staat, zelfs als het anoniem is. Er moet daarom veel harder tegen worden opgetreden."
