De zogenoemde ABA-behandeling, die autisme 'wegdrukt', is sterk in opkomst. Afgelopen jaar zijn er 450 klachten binnengekomen van ouders en kinderen. Een petitie die pleit voor een verbod is 2500 keer ondertekend. Maar is het echt zo erg? Sommige ouders ervaren juist de voordelen. "Mijn zoon kan nu wél naar het reguliere onderwijs", zegt een ouder.
Applied Behavioral Analysis (ABA) wordt in Nederland al tientallen jaren aangeboden nadat het was komen overwaaien uit de Verenigde Staten.
"Daar ging het gepaard met dwang en straffen, maar zagen ze in studies dat kinderen snel vooruit gingen", legt Sander Begeer, hoogleraar Diversiteit van Autisme aan de Vrije Universiteit in Amsterdam uit. "Kinderen werden soms tot 40 uur per week behandeld en dat was super intensief. Veel mensen zijn daar terecht boos om en volwassenen kijken met spijt terug op de behandeling."
'Aapjes trainen'
De discussie ontstond begin deze maand met een petitie tegen ABA-behandelingen, zo meldde dagblad Trouw vanochtend. De LBVSO, de belangenorganisatie van leerlingen in het voortgezet speciaal onderwijs, is een van de felle tegenstanders van die behandelmethode. Volgens de stichting kan ABA vergeleken worden met de omstreden conversietherapie, die homoseksualiteit 'af wil leren'.
ABA is volgens Begeer de laatste tijd flink in opkomst. De zware straffen die veertig jaar geleden in de VS werden gegeven, zijn in Nederland nooit toegepast. Maar kinderen volgen nog wel een intensief programma. De LBVSO – opgericht door een 20-jarige man die zelf als kind ook ABA-therapie volgde – vindt dat het net 'aapjes trainen' is, omdat er met beloningen 'goed gedrag' wordt aangeleerd.
'Geschrokken van excessen'
De Nederlandse Vereniging voor Autisme (NVA) volgt de klachten over ABA op de voet. "Wij zijn daar erg van geschrokken", laat een woordvoerder aan RTL Nieuws weten. "Er lijken onder de vlag van ABA ook therapieën te worden aangeboden waarbij excessen plaatsvinden. Bijvoorbeeld het opsluiten van kinderen die niet het gewenste gedrag laten zien. Dat is zorgwekkend. Wij willen dat hier snel onderzoek naar wordt gedaan."
De LBVSO kreeg voorbeelden van ouders en van mensen met autisme zelf die ABA-therapieën volgden. Zo was er een jongetje dat niet met de armen mocht fladderen en gedwongen werd om een ander aan te kijken. De autismestichting hekelt dit. "Wij zijn tegen elke behandeling die leert om autistisch gedrag te onderdrukken."
Geen keurmerk
Stefan de Graaf van stichting ABA Nederland zegt dat er vooral veel therapeuten zijn die zeggen ABA toe te passen, maar dat in werkelijkheid niet doen. Zo is er geen keurmerk voor behandelaars. Er zijn er ook geen cijfers over hoeveel autistische kinderen in Nederland zo'n behandeling volgen.
"Ik leer een kind geen gedrag af, daar gaat ABA niet over", zegt De Graaf. "Ik help het kind om zich beter te voelen, zodat het zich op een fijne manier kan uiten. En als het niet lukt om een kind te leren praten, dan kan het ook op andere manieren. Bijvoorbeeld met een spraakcomputer, of met plaatjes."
'Hij kan zich nu uiten'
Verschillende ouders vertellen dan ook dat hun kind juist goed is geholpen door de behandeling. Lennie Roes zag haar 6-jarige zoontje in de anderhalf jaar tijd dat hij de behandeling volgde enorm veranderen. "Het heeft ons een manier gegeven waarmee we hem kunnen begeleiden. Het biedt structuur in ons gezin, er zijn veel minder frustraties. Hij kan zich uiten, loopt tegen minder grenzen aan en alles wordt gemakkelijker voor hem."
De behandeling wordt niet vergoed door de zorgverzekering, maar wel via de Jeugdwet of bijvoorbeeld het persoonsgeboden budget en de Wet langdurige zorg.
Staatssecretaris Maarten van Ooijen van Volksgezondheid bezocht vorig jaar een ABA-huis in Rotterdam en liet toen weten dat hij 'diep onder de indruk was'. Het kabinet debatteert volgende week over zorg en onderwijs, dan komt deze behandelmethode mogelijk ook ter sprake.
In een reactie zegt Van Ooijen tegen RTL Nieuws dat hij de zorgen die in het artikel van Trouw genoemd worden 'serieus neemt', maar 'ook hecht aan de deskundigheid en ervaringen van professionals vanuit verschillende disciplines'. Hij wil gesprekken voeren met betrokkenen om beter te snappen wat de klachten inhouden.
Onderzoek nodig
Of er politiek draagvlak is voor een verbod, is niet duidelijk. Hoogleraar Begeer vindt het daar ook nog veel te vroeg voor. "ABA-behandelingen moeten goed worden onderzocht. Hoe hebben mensen die het volgden ervaren? Over de langetermijngevolgen moet meer duidelijk worden."
