Weken wachten voor een afspraak of zelfs helemaal geen tandarts meer kunnen vinden: op steeds meer plekken in Nederland is het inmiddels realiteit door het tandartsentekort. En het probleem neemt de aankomende jaren alleen maar toe.
"Een dorp verderop zit al geen tandarts meer", zegt tandarts Chris Wouters uit het Brabantse Fijnaart. "In Willemstad is ook een tandarts gestopt, die heeft geen opvolging. En in een ander dorp in de buurt is ook een praktijk gestopt. Ik zie het overal om me heen. Ik ken ook een tandarts die zijn praktijk al zes jaar te koop heeft staan maar er komt niemand op af."
Wouters is 68 jaar en werkt nog met veel plezier in zijn praktijk in Fijnaart, maar hij weet ook dat hij zijn praktijk niet makkelijk kan verkopen als hij wil stoppen. "Dus ja, ik rek het op, mijn werkende leven. En gelukkig vind ik het nog leuk. Maar als ik de praktijk over had kunnen geven, had ik dat gedaan."
Lang niet elke tandarts heeft het enthousiasme om na de pensioengerechtigde leeftijd te blijven doorwerken, blijkt uit cijfers van het Capaciteitsorgaan. Deze stichting adviseert het kabinet over het aantal opleidingsplekken dat nodig is voor de verschillende medische opleidingen. In haar laatste rapport becijfert de stichting dat er meer tandartsen stoppen dan erbij komen.
Meer opleidingsplekken nodig
Jaarlijks studeren er zo'n 220 studenten af aan de opleiding tandheelkunde, terwijl de verwachting is dat 41,5 procent van de ongeveer 10.000 tandartsen die er nu zijn in de aankomende tien jaar stopt. Daarom adviseert het Capaciteitsorgaan om het aantal studieplekken voor tandartsen te verhogen naar 375, in plaats van de huidige 240 plekken. Het is overigens niet voor het eerst dat het orgaan met dit advies komt: in 2009 werd al gepleit voor meer opleidingsplekken en door de jaren heen is dit advies regelmatig herhaald.
De verantwoordelijke ministers zijn op dit moment het advies aan het bekijken. De verwachting is dat er in mei een reactie komt. Eerder hebben ministers Ernst Kuipers (VWS) en Robbert Dijkgraaf (OCW) wel al in een kamerbrief aangegeven dat de tekorten zorgelijk zijn, maar dat 100 extra opleidingsplekken structureel 26,3 miljoen euro per jaar kost. 'Deze middelen zijn niet beschikbaar zonder te moeten bezuinigen', schrijven ze.
Tekort verschilt per provincie
Op deze kaart zie je hoeveel tandartsen er per 100.000 inwoners in jouw provincie zijn:
Diploma in het buitenland gehaald
"Toen ik 40 jaar geleden begon was er een overschot aan tandartsen", herinnert Wouters zich. Maar hij ziet al tien jaar lang dat het in zijn regio de verkeerde kant op gaat. "De vereniging van tandartsen in deze regio heeft toen al de regering gewaarschuwd. Als je niet meer mensen opleidt, kom je mensen tekort."
De laatste jaren worden de tekorten vooral opgevuld met tandartsen die het diploma in het buitenland hebben behaald. Het gaat om zo'n 22 procent van alle tandartsen, blijkt uit cijfers van beroepsorganisatie KNMT. In Zeeland, waar de tekorten het grootst zijn, is dit zelfs 49 procent. "Hun komst is echter geen structurele oplossing voor het tandartsentekort", voegt de organisatie eraan toe. "Naar verwachting blijft zo'n 40 procent korter dan 5 jaar in Nederland."
Alleen opleiden niet meer voldoende
Volgens Albert Feilzer, hoogleraar algemene tandheelkunde aan de UvA en de VU, is dit probleem zo lang vooruit geschoven dat alleen meer tandartsen opleiden niet meer voldoende is. Hij wijst erop dat de opleidingen tijd nodig hebben om op te schalen en dat de opleiding tot tandarts zes jaar duurt. "Dan ben je zo acht jaar verder." En zelfs als we per 2024 het aantal plekken verhogen, dan duurt het nog tot minstens 2040 voordat er voldoende tandartsen zijn.
Feilzer pleit daarom voor meer innovatieve oplossingen, zoals zij-instroomtrajecten voor bijvoorbeeld basisartsen, waar nu een overschot aan is. Een andere mogelijke oplossing is volgens hem om mondhygiënisten in een vervolgopleiding op te leiden tot kindertandverzorger. Dit alles is nodig om ervoor te zorgen dat mondzorg toegankelijk blijft voor mensen.
Feilzer wijst erop dat op dit moment al 20 tot 30 procent van de Nederlanders nooit bij de tandarts komt, grotendeels vanwege de kosten. Het verdwijnen van tandartsen zal de zorg alleen nog verder weg brengen voor grote groepen mensen. "Je hebt op dit moment al ontzettend veel patiënten die onbehandeld zijn", zegt hij.
"Ik heb er grote moeite mee dat er mensen zijn die wel naar de tandarts willen, maar er vanwege de kosten niet heen kunnen gaan. Zorg moet toegankelijk zijn, maar blijkbaar geldt dat niet voor de mondzorg."
