Slaap je ook zo slecht? 'Somberheid door natte lente kan invloed hebben'

Op zoek naar het antwoord, spreken we slaapneurowetenschapper Els van der Helm. Te beginnen met het ingaan van de zomertijd, op 26 maart: de klok ging een uur vooruit. "We weten dat mensen daar makkelijk een week lang last van kunnen hebben. Maar we zijn inmiddels wat verder in tijd, dus of je daar nu nog last van kan hebben, vraag ik me af."

Vermoeider wakker

Van der Helm wijst erop dat slaapproblemen daar wel kunnen beginnen, vanwege de verstoring van het bioritme. "Het werd één uur later donker in de avond. En dat betekent dat je lichaam dus één uur later melatonine gaat aanmaken."

Melatonine is een hormoon. Het speelt een rol in het slaap-waakritme van ons lichaam. Het zorgt ervoor dat we slaperig worden als het donker wordt. "Als je in de avond minder slaperig bent en minder makkelijk in slaap valt, betekent dat óók dat je in de ochtend vermoeider wakker wordt. 

Wat ook een rol kan spelen bij slecht slapen, is de verandering in ons gedrag. Het is lente en 'opeens' langer licht. Dan maken veel mensen meer sociale afspraken of gaan 's avonds nog sporten. 

Wat er door deze veranderingen kán gebeuren, is dat je in een negatieve spiraal terechtkomt. Van der Helm: "Als je eenmaal last krijgt van slaapproblemen, door bijvoorbeeld stress, tijdsveranderingen of lawaai, dan verlies je het vertrouwen in goede slaap. Dat brokkelt na een paar nachten aardig af."

Stresshormonen

Het gevolg is dat je de volgende nacht minder goed kan ontspannen. "Dat je gaat denken: 'als ik maar niet wéér wakker lig'. Je lichaam maakt meer stresshormonen aan, en dié hebben direct een negatieve impact op slaap."

Van der Helm legt uit dat deze hormonen oorspronkelijk bij de mens horen 'om ons veilig te houden'. "Het maakt je alert. Je slaapt lichter als bijvoorbeeld een gevaarlijk dier dichtbij is, en zodoende beschermt de mens zichzelf. Maar dat stresshormoon zorgt nu vooral dus alleen maar voor slaapproblemen."

Hoe meer stresshormonen, hoe onrustiger je gaat slapen. Maar tóch zouden de meeste mensen nu geen last meer moeten hebben van het invoeren van de zomertijd.

Vorige week was het volle maan, en dat wordt door mensen ook wel eens aangewezen als oorzaak voor een slechte nachtrust. Ten onrechte, want eigenlijk is daar geen breed wetenschappelijk bewijs voor, zegt Van der Helm. 

Prutvoorjaar

En het weer? Kun je vanwege bepaalde weersomstandigheden slechter slapen? "Daar heb ik vanuit wetenschappelijke hoek nooit iets over gehoord", zegt meteoroloog Marc de Jong van Buienradar. "Maar wat je wel om je heen ziet, is dat mensen dit voorjaar meer klagen over het weer. Voor je gevoel is het een prutvoorjaar."

Dat komt vanwege het grote verschil met voorgaande jaren. De Jong: "De maand maart, en de eerste twee weken van april, was er minder zon dan gemiddeld. Vorig jaar was het het zonnigste voorjaar ooit, dus dat contrast is dan heel scherp. Ook in coronajaar 2020 hadden we een zonnig voorjaar. Dus mensen missen het zonnetje dit jaar wel." 

Reinier de Groot, longarts-somnoloog van het Nederlands Slaap Instituut, merkt ook dat mensen zeggen dat ze wel klaar zijn met het natte voorjaarsweer. "Als er één factor is die veel invloed heeft op je slaap, dan is het wel somberheid. Mensen zitten over het algemeen minder lekker in hun vel wanneer het donker en regenachtig weer is. Zo'n sombere periode kan tot slechtere slaap leiden."

De aanwezigheid van zonlicht heeft een positief effect, zegt De Groot. "Om onze biologische klok te regelen, is licht en donker nodig. Hoe meer licht, hoe meer gelukshormonen je lichaam produceert en dan zit je dus lekkerder in je vel."

Tijd voor jezelf

Slaapneurowetenschapper Els van der Helm vult aan dat de zon ervoor zorgt dat je lichaam 'weet' dat het dag is, en dat het dus nog geen tijd is om te gaan slapen. "Op dagen dat er veel licht is overdag, dat je veel buiten bent, slaap je beter. Door het licht geeft je lichaam het signaal aan je biologische klok dat het dag is en dat je wakker moet zijn. En wie alleen maar overdag binnen zit met kunstmatig licht, is 's avonds weer gevoeliger voor licht."

Maar wat moet je doen als je met slaapproblemen kampt? "Het is vooral belangrijk om het zoveel mogelijk te accepteren. Raak niet in paniek, zorg ervoor dat je ook niet meteen alles om gaat gooien. Ga ook niet vroeger naar bed, dan ga je er veel te controlerend mee om en dan lukt het juist niet. Probeer te ontspannen met gedimd licht, leg je telefoon weg en pak er een saai boek bij. Geniet er ook van dat je tijd voor jezelf hebt."