Vandaag gaat de rechtszaak tegen de beruchte mensensmokkelaar Amanuel W. verder. Het Openbaar Ministerie (OM) verdenkt hem van gruwelijke misdrijven in Libië, maar ook afpersing van vluchtelingen in Nederland. Het is een bijzondere zaak, want het is voor eerst dat in Nederland een Eritrese mensensmokkelaar wordt vervolgd.
Martelingen, seksueel geweld, uithongeren: de meest gruwelijke praktijken kwamen boven toen de VN-veiligheidsraad onderzoek deed naar mensensmokkel in Eritrea en Libië. Meer dan 3000 kilometer van Libië, staat vandaag in Zwolle één van de vermeende kopstukken van de mensensmokkelorganisatie voor de rechter.
Amanuel W., ook wel bekend onder de namen Tewelde G., Welid of Walid, heeft zich volgens het Nederlandse OM schuldig gemaakt aan mensensmokkel, gijzeling, afpersing en (seksueel) geweld. Hij zou aan het hoofd hebben gestaan van een vluchtelingenkamp in Libië, dat volgens onderzoekers beter te omschrijven is als een 'geïmproviseerde gevangenis'. Een belangrijke handlanger was de 39-jarige Eritreeër Kidane, die momenteel vastzit in Dubai. Nederland heeft om zijn uitlevering gevraagd en zal hem aanklagen.
Nederlanders afgeperst
In de kampen is nauwelijks eten, medische hulp of sanitaire voorzieningen, ook komen marteling en mishandeling stelselmatig voor, blijkt uit het onderzoek van de VN. Regelmatig overlijden er mensen door honger of geweld. Bij aankomst worden mensen gedwongen om familie te bellen, pas na betaling van duizenden euro's mogen ze verder reizen. In eerste instantie in vrachtwagens die zo volgepakt zijn dat de mensen erin door verstikking overlijden.
De kampen stonden in Libië, waarom buigt een Nederlandse rechter zich dan over deze zaak? Walid en Kidane staan niet voor het internationaal Strafhof in de Den Haag, maar voor een 'gewone' Nederlandse rechtbank in Zwolle. Volgens het Openbaar Ministerie is er een duidelijke link met Nederland te leggen, omdat verschillende Nederlanders zijn afgeperst door deze organisatie.
Eritreeërs krijgen in Nederland relatief makkelijk asiel vanwege de mensenrechtensituatie in Eritrea. Maar eenmaal in Nederland kunnen ze worden benaderd door mensensmokkelaars en gedwongen om te betalen voor familieleden in deze kampen. De betalingen lopen vervolgens via Nederlandse tussenpersonen. Vijf van deze tussenpersonen zullen ook voor de rechter moeten verschijnen.
Dagelijks sadisme
Een Eritrese vluchteling, die om veiligheidsredenen niet bij naam genoemd wordt, schetst tegenover RTL Nieuws een soortgelijk beeld over zijn tijd in het kamp van Walid. Hij zat volgens zijn eigen schatting in een kamp met 1600 mensen zonder echt sanitair en maximaal één maaltijd per dag.
De enige deur werd bewaakt door een man die soms zomaar in de lucht schoot met zijn geweer. "Er was dagelijks geweld", zegt hij. "Ook zag ik twee mensen sterven door een gebrek aan eten."
'Sadisme' is een van de woorden die regelmatig terugkomt als onderzoeker Mirjam van Reisen spreekt over de Libische kampen waar ze jarenlang onderzoek naar deed. Zij en haar mede-onderzoekers gaan ervan uit dat er in vijf jaar meer dan 200.000 mensen in de kampen zijn geweest, maar ze zegt er gelijk bij dat dat waarschijnlijk een onderschatting is. Voor hun onderzoek spraken ze met meer dan 400 getuigen, waarbij vele schokkende details naar boven kwamen.
Zo kwam een berucht verhaal over een georganiseerde voetbalwedstrijd bij meerdere getuigen terug. Walid en Kidane kozen beiden een aantal van de zwakste vluchtelingen uit en lieten ze op een het terrein tegen elkaar voetballen. Als spelers iets fout deden, werden ze vanaf de zijlijn beschoten door de mannen. Aan het einde mocht de mensensmokkelaar van het winnende team een vrouw uitzoeken om te verkrachten.
'Absurde scenario's'
"Echt absurde scenario's", zegt Van Reisen over de verhalen die naar buiten zijn gekomen. Een ander voorbeeld dat ze noemt is dat mensen drugs werd toegediend, om vervolgens vastgeketend te worden en gedwongen om schapen na te doen. Dit alles terwijl ze elektrische schokken kregen.
Volgens de onderzoeker zijn de gruwelijkheden een cruciaal onderdeel van de organisatie die mensen smokkelen als verdienmodel heeft. "Door die martelingen zijn mensen in onder andere Nederland, bereid om veel grotere bedragen te betalen voor familieleden." In haar onderzoek viel het dan ook op dat het sadisme enorm toenam op momenten dat het moeilijker werd om mensen te smokkelen. De kosten gaan dan omhoog, dus moeten de inkomsten ook omhoog.
Van Reisen hoopt dat de zaak tegen de twee vermeende kopstukken het signaal kan afgeven dat dit in Europa als onacceptabel wordt gezien. Met als uiteindelijk gevolg dat het verdienmodel onder druk komt te staan, want dat lijkt het enige te zijn waar mensensmokkelaars echt gevoelig voor zijn. "Het gaat uiteindelijk gewoon om slavernij, want mensen zitten onder volledige controle en worden uitgebuit. Ik heb de hoop dat we als Europese samenleving een grens kunnen trekken."
De Eritrese vluchteling die in het kamp van Walid heeft gezeten, zegt blij te zijn dat Nederland het aandurft om deze man voor het gerecht te brengen. "Hij heeft geluk dat hij hier is", zegt hij. "Hij heeft het recht om gehoord te worden, terwijl zo veel van mijn landgenoten zonder proces in de gevangenis zijn beland. Hij heeft geluk."
Reactie advocaat Amanuel W.
De advocaat van Amanuel W. geeft tegenover RTL Nieuws aan nog niet te willen reageren op de zaak, mede omdat ze het volledige dossier nog niet hebben. Bij een eerdere zitting hebben de advocaten aangegeven dat hun cliënt beweert niet Walid te zijn en zelf nooit geweld te hebben gebruikt. Ook twijfelen de advocaten of een Nederlandse rechter wel bevoegd is om uitspraak te doen in deze zaak.
