In Nederland is er sprake van een 'toenemende surveillance van protest', waarbij de politie actief op zoek gaat naar allerlei persoonsgegevens van demonstranten, stelt Amnesty International. Dat is reden tot zorg, aldus de mensenrechtenorganisatie.
Amnesty International reageert daarmee op een artikel van onderzoeksplatform Investico, dat 67 persoonlijke dossiers bekeek van demonstranten. Hieruit zou blijken dat de politie voortdurend op zoek is naar hun persoonsgegevens, zoals hun adres, burgerservicenummer en geboortedatum. Ook zouden gegevens worden opgevraagd van ouders en kinderen van actievoerders.
"Geen verrassing", stelt Amnesty. "De bevindingen van Investico illustreren een bredere ontwikkeling van toenemende surveillance van protest. In het Amnesty-rapport Demonstratierecht onder druk, van november 2022, sprak Amnesty hierover ook al haar zorg uit", aldus de organisatie.
Volgens Amnesty is het gangbaar dat de politie zogenaamde huisbezoeken aflegt en drones en andere vormen van cameratoezicht inzet bij demonstraties. Verder monitort de politie sociale media van demonstranten, stelt Amnesty.
"Deze werkwijze laat zien dat de politie demonstranten als potentieel risico en demonstraties als veiligheidsprobleem ziet. De politie zou de vreedzaamheid van demonstraties als uitgangspunt moeten nemen. Alleen zo kan de politie haar taak om demonstraties in goed overleg te faciliteren, vervullen."
'Gegevens slechts geraadpleegd'
Volgens een woordvoerder van de korpsleiding probeert de politie in de aanloop naar evenementen een beeld te vormen van onder meer wie er gaan komen, wat ze gaan doen en hoe groot een evenement gaat worden, om daarop de eigen capaciteit te kunnen afstemmen.
"Als mensen iets van plan zijn te doen wat niet mag, zoals het bezetten van een snelweg, of als ze zich ergens aan willen vastlijmen, dan gaan we kijken wie dat zijn", zegt de woordvoerder, die benadrukt dat de politie slechts de gegevens raadpleegt.
Dat gebeurt bijvoorbeeld bij mensen die online melden ergens naartoe te gaan. "Dan willen we weten: is dat een echte persoon? Als dat zo blijkt te zijn op basis van die persoonsgegevens, en zo iemand blijkt nooit eerder iets te hebben gedaan, dan blijft het daar bij. Maar het kan ook iemand zijn die eerder bijvoorbeeld geweld heeft gebruikt. Dan kijken we verder."
Dat de politie gegevens van familieleden van demonstranten zou opvragen, noemt ze vreemd. Dat zou gebeuren als die demonstranten eerder schuldig waren aan bijvoorbeeld ernstige verstoringen van de openbare orde, zo zou de politie volgens Trouw hebben aangegeven. Maar uit de overzichten zou ook blijken dat gegevens van familieleden van nooit veroordeelde demonstranten worden opgehaald.
Informatie familieleden 'bijvangst'
"Dat is gek", reageert de woordvoerder. "Er is geen reden om te kijken naar familieleden. Dus waarom dat zou gebeuren, moeten we uitzoeken. Ik kan me voorstellen dat het bijvangst is. Dat je bijvoorbeeld zoekt op een bepaalde naam en dat het dan kan zijn dat er meer mensen naar voren komen. We zoeken uit waarom dit gebeurt om onze werkwijze waar nodig aan te scherpen."
Investico kreeg met medewerking van activisten inzage in de overzichten van de 67 activisten. Het betreft activisten uit de antiracisme- en klimaatbeweging, maar ook coronademonstranten en antifascisten.
