Bijna zijn hele familie kwam drie weken geleden om het leven bij de extreem zware aardbeving in Turkije en Syrië. Sindsdien slaapt Syriër Moutasem Hag Ebraheem (34) slecht, en kan hij niet eten. Moutasem - die sinds zeven maanden als statushouder in Limburg woont - heeft dringend psychische hulp nodig. Probleem: er is geen huisarts te vinden om hem te verwijzen. En door het nijpende huisartsentekort is hij lang niet de enige met dit probleem.
"Ik heb heel veel stress over wat er met mijn familie is gebeurd. Ik heb hulp nodig." Moutasem Hag Ebraheem is ten einde raad. In 2016 ontvluchtte hij zijn geboorteland Syrië, vanwege de oorlog daar. Sinds ongeveer anderhalf jaar woont hij in Nederland, waarvan ruim een halfjaar nu als statushouder in het dorp Steyl in de gemeente Venlo.
Aardbeving
Zijn familie vluchtte ook uit Syrië, maar naar Zuid-Turkije. Zijn vader, moeder, twee zussen, zwager, twee broers en twee nichtjes woonden daar in een appartementencomplex in Antakya. Bijna allemaal stierven ze door de verwoestende aardbeving eerder deze maand. “Mijn jongste zus werd na twee dagen levend uit het puin gered en ligt in het ziekenhuis. Mijn oudste zus werd pas na acht dagen gered. Ik weet niet waar ze op dit moment is en hoe het met haar gaat.''
"Hij is helemaal van slag, de stress vreet aan hem." Ine Klop geeft Hag Ebraheem als vrijwilliger Nederlandse les. Na het tragische nieuws over zijn familie besloot Klop haar leerling te helpen met het zoeken naar een dokter. Want om terecht te kunnen bij een psycholoog, psychiater of psychotherapeut, moet er een verwijzing zijn van de huisarts.
'Geen plaats voor hem'
Steyl, Venlo, Tegelen, Belfeld; Klop belde praktijken in de hele regio. Overal kreeg ze hetzelfde te horen: "We nemen hem niet aan als patiënt, alleen mensen die hier in het dorp wonen. Of: we hebben echt geen plaats."
Martijn Berghman is directeur van Refugee Team, actief in onder meer Venlo en Tilburg. Statushouders helpen met hun inschrijving bij een huisarts is iets waar de organisatie prima bij zou kunnen helpen. Ware het niet dat er een schreeuwend tekort aan artsen is. "Zeker 80 procent van de nieuwkomers heeft een jaar na de inschrijving in een gemeente nog geen huisarts."
Wie nieuw is in een stad of dorp, kan grote problemen hebben met het vinden van een praktijk daar. Dat geldt momenteel voor iedereen, niet alleen voor vluchtelingen. Verschil is wel dat vluchtelingen helemaal nog geen huisarts hebben, niet dichtbij maar ook niet ver weg.
En dan is er nog hun grote mate van kwetsbaarheid: "Een groot deel van hen komt uit een oorlogsgebied, heeft moeilijke dingen meegemaakt. Daaraan kun je psychische klachten overhouden."
Soms maar naar spoedpost
Bovendien zegt Berghman: "Deze mensen hebben vaak jarenlang geen toegang gehad tot gezondheidszorg, dus ook lichamelijke klachten langere tijd laten liggen."
Een verwijzing voor psychische hulp, een herhaalrecept krijgen voor hartmedicijnen, zonder huisarts kom je niet ver. Ook Erna Lensink van Vluchtelingwerk ziet hoe statushouders maandenlang zonder zitten. Ze krijgt naar eigen zeggen eenzelfde signaal uit tientallen gemeenten: "Bij een acute zorgvraag gaan mensen soms maar naar de spoedeisende hulp in het ziekenhuis. Dat is echt niet wenselijk, maar het kan niet anders."
In Nederland is het zo geregeld dat je zorgverzekeraar zorgplicht heeft: verzekerden moeten binnen een redelijke tijd en reisafstand toegang hebben tot alle zorg uit het basispakket, dus ook de huisarts. Een verzekeraar moet dus helpen zoeken. De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) houdt daarbij toezicht op de zorgverzekeraars.
Die NZa geeft aan dat er geen apart beleid is voor statushouders, maar erkent dat de groep kwetsbaar is 'omdat ze minder goed de weg weten in ons zorgstelsel'. Daar kunnen zorgverzekeraars dus een rol spelen.
'Doen wat we kunnen'
Een woordvoerder van CZ zegt: "We zien dat het op sommige plekken in Nederland lastig is om een huisarts te vinden. We helpen statushouders op dezelfde manier als ieder ander die geen huisarts kan vinden. Regelmatig zijn een paar belletjes genoeg om een huisarts te vinden die nog plek heeft. Soms zitten praktijken vol, maar maken zij een uitzondering. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij chronische, ernstig zieke of terminale patiënten." Lukt het niet, dan komt iemand op een wachtlijst. "Vervelend, want een huisarts is belangrijk."
Een woordvoerder van Zilveren Kruis zegt: "Mensen die een huisarts zoeken, kunnen altijd contact opnemen met de zorgverzekeraar voor hulp. We doen wat we kunnen, we blijven zoeken."
Beide zorgverzekeraars wijzen op de mogelijkheid om als 'passant' een praktijk te bezoeken waar je niet staat ingeschreven. Terug naar Ine Klop, die op zoek ging voor de radeloze Hag Ebraheem: "Bij een enkele praktijk mocht hij inderdaad als passant langskomen, maar dan moet hij zelf het bedrag voorschieten en later declareren. Dat geld heeft hij niet."
LHV: 'Heel zorgelijk'
Tot slot de huisartsen zelf. Hoe kijken zij naar dit probleem? De Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV) geeft aan steeds vaker te zien dat praktijken een patiëntenstop hebben. Het is – zo geeft de LHV aan – een van de redenen dat er vorig jaar door de artsen zelf gedemonstreerd werd op het Malieveld. "Het is heel zorgelijk dat er een groep mensen is die daar op dit moment geen toegang toe heeft. En dat zijn niet alleen statushouders."
De LHV benadrukt dat er meer huisartsen nodig zijn en pleit dan ook voor meer opleidingsplaatsen. Ook moet de werkdruk omlaag, door met langere consulttijden te werken, 15 minuten in plaats van 10 minuten. Dit gaat voor elke praktijk een mogelijkheid worden dit jaar.
En dan moeten de lange wachtlijsten in de ggz en specialistische zorg worden aangepakt, geeft de LHV aan, zodat mensen daadwerkelijk kunnen worden doorverwezen.
Het is allemaal toekomstmuziek. Moutasem Hag Ebraheem heeft er nu niets aan. Hij blijft zoeken naar de hulp die hij nodig heeft.
