"Het kan over twee weken weer gebeuren." OMT-lid en microbioloog Marc Bonten is duidelijk: we hebben met z'n allen nog weinig gedaan om een nieuwe pandemie te voorkomen. Na het OMT-advies van gisteren lijken de laatste maatregelen wat covid-19 betreft overboord gegooid. Wat zijn de lessen van drie jaar corona?
Klinkt als een brede vraag, en dat is het ook. Daarom breken we het antwoord op in vier delen. Want op sommige gebieden hebben we zeker wel iets geleerd, of zijn we daar nog mee bezig. Op andere gebieden is dat minder het geval. We spreken OMT-lid Marc Bonten en ic-baas Peter de Jager uit Den Bosch.
1. Voorkomen is beter dan genezen
Het mooiste zou natuurlijk zijn als we een dergelijke periode nooit meer mee hoeven te maken. Het stomme is dat een pandemie van deze grootte ook voorspeld is, zegt medisch microbioloog Bonten, lid van het Outbreak Management Team. "Begin deze eeuw hadden we Sars, maar dat verspreidde zich in tegenstelling tot covid-19 alleen mét symptomen."
Sars ging daardoor niet de hele wereld over, maar na die periode werd aangenomen dat er ook een variant ging komen die dat wel zou doen. "We hadden alleen gedacht dat dat het vogelgriepvirus zou worden. Corona is er eigenlijk tussendoor gefietst."
Deze pandemie was dus geen verrassing, maar het kan zomaar weer gebeuren, zegt Bonten. Hij stelt dat met de huidige concentraties van dieren, die zo dicht op elkaar leven, er vele verschillende muterende virussen kunnen ontstaan. "Daar hebben wij als Nederland ook een grote rol in. Bij ons leven ook veel dieren dicht op elkaar. Je moet de economische voordelen opwegen tegen het risico voor de volksgezondheid. Dat hebben we tot nu toe niet gedaan."
2. Besluitvorming in de zorg
De ziekenhuizen werden tijdens de eerste golf van coronabesmettingen overvallen door enorme aantallen opnames. Met flinke krachtinspanningen werd een zogenoemde 'code zwart' voorkomen. Dat is de situatie waarin zorgbehoevende mensen geen plek in het ziekenhuis kunnen krijgen, en er keuzes gemaakt moeten worden wie er wél een plek krijgt en wie - met mogelijk fatale gevolgen - niet naar binnen mag.
Zover kwam het niet. En daar is ic-hoofd Peter de Jager van het Jeroen Bosch-ziekenhuis in Den Bosch trots op. "Hoe we tijdens de eerste en tweede golf alles konden organiseren was echt bijzonder."
Er zouden best wat dingen zijn in de werkwijze tijdens corona die De Jager zou willen behouden voor de toekomst. Bijvoorbeeld over besluitvorming in het ziekenhuis. "Professionals, verpleegkundigen en dokters waren in de lead. Als je die mensen de zaken laat regelen, dan kom je een heel eind. Dat was echt een belangrijke les", zegt De Jager. Maar hij is er bang voor: "We dreigen nu toch weer terug te vallen naar het volgen van regeltjes."
Dat de coronamaatregelen zijn verdwenen, betekent niet dat er niemand meer last heeft van de ziekte. Mariska bijvoorbeeld heeft al drie jaar post-covid, net als vele anderen. We spraken haar in december vorig jaar. "Ik leef binnen vier muren", zegt ze in onderstaande video:
Mariska heeft al bijna drie jaar post-covid: 'Ik leef binnen vier muren'
3. Massaal testen
Wat in het begin van corona niet goed ging, was de teststructuur. Pas vanaf 1 juni kon er op grote schaal worden getest, daarvoor was er simpelweg geen plek voor al die zieke mensen om vast te stellen of ze corona hadden. Onhandig en gevaarlijk, want zo gingen er toch veel besmette mensen de straat op.
OMT-lid Bonten zegt dat we in die tijd grote fabrieken nodig hadden om alle testen te verwerken, terwijl we werkten met kleine specialistische laboratoria. "We moesten duizenden testen op een dag kunnen doen. Dat hadden we niet."
Maar dat kwam wel razendsnel op gang. Iedereen herinnert zich de lange rijen voor testcentra, de mondkapjes en de - op een gegeven moment - snelle uitslagen in je mail.
"In Nederland vinden we dat diagnostiek zinvol moet zijn", zegt Bonten. Niet zomaar op alles testen dus, zonder dat je klachten hebt. We gaan immers ook niet allemaal elk halfjaar naar de dokter. "Dat is efficiënt en een goed systeem zonder pandemie, maar stond haaks op wat we in die periode nodig hadden."
We hebben tijdens corona in ieder geval geleerd hoe dat testsysteem zo snel mogelijk op te tuigen. Bonten: "Maar we moeten er goed over nadenken hoe we daar in de toekomst mee om willen gaan."
4. Vaccins enorm effectief
Drie pittige jaren corona liggen inmiddels achter ons. In die jaren stierven in ons land duizenden mensen aan het virus. Pijnlijk en zwaar, maar het had vele malen erger kunnen zijn als er niet in hoog tempo vaccins waren ontwikkeld tegen dat virus. Als er dus één ding is waar beide mannen trots op zijn, is het dat wel.
"Dat ging echt heel erg goed. Die vaccins waren ook nog eens enorm effectief. Daardoor was er een stuk minder sterfte", zegt Bonten. En ook De Jager benadrukt dat de vaccinaties ons gered hebben. "Dat is zo bijzonder. We zien sinds een jaar amper nog ernstig zieke covid-patiënten op de ic. Ongelooflijk, want iets meer dan een jaar geleden zaten we nog in lockdown. Iedereen is vergeten hoe heftig dat was, er is echt heel veel gebeurd."
Bonten geeft aan 'enorm trots te zijn op de wetenschap'. Zonder vaccins hadden we alleen via besmetting uiteindelijk immuniteit kunnen bereiken. "Maar ook behandelingen, medicijnen en therapieën zijn in hoog tempo ontwikkeld. dat is echt knap."
