De roep om een verbod op mobiele telefoons in klaslokalen klinkt luid, maar de meningen in het onderwijs zijn verdeeld. Nu minister Dennis Wiersma (Primair en Voortgezet Onderwijs) nadenkt over wettelijke maatregelen, grijpt leraar Erik Ex het moment om de politiek 'een zetje in de goede richting' te geven. Maar de VO-raad is tegen: "Het beperkt scholen."
"Je moet het wel of niet toestaan van mobieltjes in klaslokalen niet langer overlaten aan leraren en scholen", zegt Erik Ex, leraar geschiedenis op het Cygnus Gymnasium in Amsterdam. "De politiek moet één lijn trekken en telefoons in de klas verbieden. En het liefst in de hele school. Leraren en leerlingen hebben behoefte aan duidelijkheid."
Ex houdt op zijn LinkedIn-pagina een lijst bij van scholen die maatregelen nemen. Hij wil laten zien dat het huidige beleid volgens hem moet veranderen en hoopt dat Den Haag ingrijpt.
"Op dit moment is het aan de school en de leraar om te bepalen hoe ze omgaan met mobieltjes", zegt Ex. "Het probleem is dat veel leraren onervaren zijn of weinig overwicht hebben. Dat komt mede door het lerarentekort. Er staan overal veel leraren voor de klas die onbevoegd zijn. Een groot deel van de leraren komt zo in de verleiding oogluikend toe te staan dat leerlingen tijdens de les met hun telefoon bezig zijn, omdat ze geen zin hebben in confrontaties."
'Duidelijkheid nodig'
Gevolg daarvan is dat de weerstand onder leerlingen om hun smartphone af te geven, of die in de telefoonzak bij de deur te doen, zich als een olievlek over de hele school verspreidt, zegt Ex. "Jongeren van dertien of veertien jaar hebben duidelijkheid nodig. Ze begrijpen niet dat ze bij wiskunde wel en bij geschiedenis niet hun mobieltje bij zich mogen houden. Dan krijg je bij alle vakken discussie. 'Daar mag het wel', zeggen ze dan. En vervolgens: 'Wat geeft jou het recht mijn telefoon af te pakken?'"
Zo lekt er veel kostbare onderwijstijd weg, zegt hij. De kwaliteit van het onderwijs holt achteruit. "Leraren zijn aan het begin van elke les weer bezig met die mobiele telefoons. Dat gaat ten koste van de kwaliteit. Steeds meer leerlingen hebben moeite met lezen. Dat zegt genoeg."
De schade voor de sociale ontwikkeling van leerlingen is misschien nog erger, vindt Ex. "Je leert op school ook hoe je met andere mensen communiceert en vrienden maakt. Maar leerlingen begraven zich tijdens pauzes in de telefoon. Vooral bij leerlingen die sociaal wat moeilijker meekomen. Mijn hart breekt als ik hen voorovergebogen naar hun schermpjes zie kijken. Omdat juist zij menselijk contact moeten leggen."
Smartphonevrije school
De oproep van Ex lijkt veel scholen aan het denken te zetten. Zo plaatste gisteren het Amstelveen College een reactie: "Vandaag hebben we leerlingen en ouders van het Amstelveen College laten weten dat we vanaf volgend jaar een smartphonevrije school zijn."
Volgens de school is 'de balans nu zoek'. "Tijdens de les zien we leerlingen afgeleid raken door de mobiele telefoon, ook al zit deze in de tas. Leerlingen zoeken voortdurend manieren om toch even op de mobiele telefoon te kijken. Dit gaat ten koste van aandacht voor de les en werkt verstorend."
'Zetje in goede richting'
Begin deze maand gaf minister Wiersma aan na te denken over wettelijke maatregelen, omdat hij veel scholen zag 'worstelen' met het onderwerp. Hij gaat in gesprek met verschillende partijen in het onderwijs en wil nog voor de zomer een besluit nemen.
Ex wil met zijn oproep op sociale media de minister een 'extra zetje' geven om het verbod in te voeren. Volgens hem wordt er in de bestuurskamers van veel scholen weifelend of niet ingegrepen, terwijl 'een grote meerderheid' van de Nederlandse docenten snakt naar een helder beleid.
Maar de VO-raad (de Vereniging van scholen in het Voortgezet Onderwijs) is tegen een algeheel verbod, zegt woordvoerder Linda Zeegers. "Met een verbod sluit je de mogelijkheid om de smartphone in het onderwijs te gebruiken compleet uit. Dat moet wat ons betreft mogelijk blijven. Leraren en scholen moeten ruimte houden om daarin eigen keuzes te maken."
"Laat het afhangen van het soort vak, het lesdoel en het type leerling. Een klassikale les is iets anders dan een onderwijsplein waarin leerlingen met elkaar een innoverend project uitvoeren. Smartphones en apps kunnen ook gebruikt worden om het onderwijs leuker en interessanter te maken. Veel docenten willen hun leerlingen ook leren er verantwoordelijk mee om te gaan."
Discussie met leerlingen
Ook Erik-Jan Hakvoort, leraar geschiedenis op GSG Guido in Arnhem, is tegen een algeheel verbod. Wel is op zijn school sinds een paar weken een verbod voor de onderbouw van kracht. "Leerlingen in deze klassen gebruikten de telefoon te vaak op een negatieve manier. Foto's en filmpjes van elkaar maken, tijdens de les en zonder toestemming van de ander. Dat leidde te vaak tot pestgedrag en sociale onrust."
Maar in de bovenbouw ligt het anders, zegt Hakvoort: "Bij leerlingen vanaf 14 jaar heb je wel de afleiding, maar niet de sociale onrust of pesten. Daarom vind ik een verbod voor deze leerlingen niet de juiste manier. Ik vind het voor deze groep beter om het onderwerp bespreekbaar te maken. Ik heb er discussie over gevoerd met mijn klassen. Zo gaan ze zelf nadenken over de kaders en hun eigen verantwoordelijkheid. Mijn klassen besloten zelf de telefoons tijdens de les in de tas te laten."
Hakvoort steunt wel de oproep van zijn collega Erik Ex om duidelijkheid te scheppen op alle scholen: "Als scholen niets doen, gaat het voor te veel onrust zorgen. De apps van nu vragen al veel aandacht, met alle notificaties en geluidjes, en dat gaat met de apps van de toekomst alleen maar erger worden."
Zwalkend beleid
Ook de VO-raad steunt Ex' oproep om duidelijkheid. Woordvoerder Zeegers: "Wij horen veel scholen zeggen dat het noodzakelijk is om per school een duidelijk beleid te formuleren. En vooral: om dat beleid te handhaven. Het is voor leraren én leerlingen lastig wanneer de regels niet eenduidig zijn. Zwalkt het beleid, dat maakt het de situatie voor de hele school moeilijk werkbaar."
Paul Kirschner, emeritus hoogleraar onderwijspsychologie, is volmondig vóór een verbod: "Op alle scholen, wat mij betreft. Ook op universiteiten."
Volgens Kirschner gaat de onvermijdelijke afleiding sterk ten koste van de leerprestatie. "Ik heb onderzocht dat het 1 tot 1,5 punt kost, op een schaal van 10. Dat gebeurt al wanneer je tijdens een uur studeren enkele keren uit je concentratie wordt gehaald door bijvoorbeeld een berichtje op WhatsApp. Nu is dat voor iemand die normaal een 9 zou halen niet meteen problematisch, maar wel voor de grote groep die een 6,5 of een 7 scoort."
Betuttelend of noodzakelijk
De reden voor de lagere cijfers is eenvoudig, zegt de hoogleraar: "Mensen kunnen nu eenmaal niet multitasken."
De aarzeling van politiek en veel schoolbesturen noemt hij 'een typisch Nederlandse ziekte'. "We zijn al snel bang dat het betuttelend is om iets te verbieden. Maar voor de kwaliteit van ons onderwijs zou het goed zijn. Ik ben er bovendien van overtuigd dat de meeste leraren voor een verbod zijn."
Hoe de maatregelen op een school uitpakken, zie je in deze video:
Op deze school is de mobiele telefoon verboden: 'Balen, maar goed voor de schoolresultaten'
'Zes op tien ouders voor verbod'
Stichting Ouders & Onderwijs onder 500 ouders hield onder 500 respondenten van het Landelijk Ouderpanel een peiling: volgens de uitslag steunt 61 procent van de ouders een verbod.
Een kwart van de ouders is er juist op tegen om een verbod in te voeren. Deze groep vindt het belangrijk dat kinderen zelf verstandig leren om te gaan met de smartphone. Telefoons helemaal uit de scholen bannen kan op minder steun rekenen: ruim de helft van de ouders wijst dit idee af. Ruim een derde is juist wel voorstander van een algeheel verbod in de hele school.
