Terwijl het vermoedelijk maanden geleden was dat je een mondkapje droeg, vindt de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) het nog te vroeg om de coronapandemie niet langer als internationale noodsituatie te bestempelen. In veel landen zijn de coronamaatregelen volkomen verdwenen, maar waarom blijft de WHO van nood spreken? En wanneer stopt dat?
Laten we met het goede nieuws beginnen: corona lijkt in Nederland gestabiliseerd, en dat terwijl het winter is. Het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) vergadert er nog eens in de twee weken over, maar eigenlijk is er niets nieuws te melden, zegt een woordvoerder.
Geen nieuws is goed nieuws natuurlijk. We hadden een piek in december, maar de coronathermometer staat alweer een tijdje op de laagste stand van 'in de gaten blijven houden'. De vaccinatiegraad is goed en ook worden tot nu toe geen nieuwe, onbekende varianten van het virus in Nederland aangetroffen, het blijft vooral de mildere omikron.
Doden, onvoorspelbaarheid en complicaties
Maar de WHO kijkt natuurlijk niet alleen naar Nederland. Marion Koopmans, hoogleraar virologie en adviseur van de Wereldgezondheidsorganisatie, somt zes punten op waarom corona nog steeds een pandemie en internationale noodsituatie is:
- Er zijn nog veel overlijdens, wereldwijd meer dan 170.000 in de afgelopen twee maanden, weet Koopmans.
- We leven nog steeds met de onvoorspelbaarheid van het verdere verloop van het virus en het opduiken van nieuwe varianten.
- Er zijn er steeds meer aanwijzingen dat er complicaties kunnen zijn na een corona-infectie, zoals hart- en vaatziekten. De vraag is nog wat de rol is van milde infecties.
- Er is steeds minder zicht op het virus doordat steeds minder gegevens worden verzameld waardoor het bijvoorbeeld steeds moeilijker wordt om vast te stellen of een variant tot ernstigere klachten leidt.
- De langere termijn krijgt te weinig aandacht: hoe zorgen we ervoor dat we zicht houden op het virus en de impact ervan?
- De toegang tot coronageneesmiddelen en -vaccins is nog altijd heel ongelijk over de wereld verdeeld.
Het Rode Kruis gaat nog een stapje verder, met waarschuwen dat de wereld ondanks drie 'heftige coronajaren' slecht is voorbereid op een nieuwe pandemie.
Zeker niet in ieder land is corona onder controle. In China bijvoorbeeld is corona nog wel steeds aan de orde van de dag, vertelt onze correspondent Roland Smid.
"De feestweken van Chinees nieuwjaar zijn hier nu bijna afgelopen. Dat is normaal een vrolijke tijd van samenkomen met de familie of reizen naar je ouders aan de andere kant van het land. Maar bij heel veel gezinnen is het nu een trieste bedoening, en is er een lege plek aan de eettafel."
De afgelopen twee maanden raakten miljoenen Chinezen besmet met corona. Het land waar het virus voor het eerst werd vastgesteld, bleef door zijn zerocovidbeleid lang gespaard van massale besmettingen. Sinds dat beleid in november vorig jaar werd losgelaten, veranderde dat abrupt.
'Iedereen is wel iemand verloren'
Smid: "Het lijkt erop dat de eerste golf hier wel over z'n hoogtepunt is, maar die heeft heel veel levens gekost. Ik ben op dit moment op het Chinese platteland. Iedereen die ik spreek is in de afgelopen maanden wel iemand verloren, vaak een oude buurman of opa of oma. Ook op sociale media kom ik veel overlijdens tegen."
Waar de WHO wereldwijd voor waarschuwt, geldt zeker voor China: het land is het zicht op het virus volledig kwijt. Tot november werd iedereen constant getest en had de overheid heel precies in beeld wie besmet was. Die cijfers waren redelijk betrouwbaar, volgens Roland Smid.
"Het gekke is dat China daarna in één keer is overgegaan op het opengooien van het land en gestopt is met testen. Nu kunnen we alleen maar afgaan op schattingen."
Zo zijn er schattingen van virologen dat 1 miljard Chinezen corona hebben gehad, weet Smid. Dat is ongeveer 80 procent van de bevolking. Het echte aantal coronadoden kent niemand. Vermoedelijk zijn er miljoenen ouderen in China niet gevaccineerd en op het platteland hebben zij amper toegang tot zorg. Smid: “Veel ouderen op het platteland zijn thuis gestorven. Ik denk dat zij niet als coronadoden geregistreerd zullen worden.”
Wanneer is de noodsituatie wel voorbij?
Wanneer komt het moment dat de WHO kan gaan afschalen? Daar kan hoogleraar Koopmans, die ook in de adviesraad van de WHO zit, nog geen antwoord op geven. Maar, zegt ze: "Gemiddeld genomen komen we een keer in de drie maanden bij elkaar, dus misschien de volgende keer."
Al hangt dat af van een heleboel factoren, van hoe het virus zich gedraagt, mogelijke nieuwe complicaties die aan het licht komen, maar ook van de houding van de wereld.
Koopmans: "Je ziet dat de wereld er een beetje klaar mee is, maar het virus blijft en we moeten het serieus nemen. Daar bedoel ik mee dat we er zicht op moeten houden en moeten vaccineren en behandelen waar nodig. Daarvoor is een plan van aanpak voor nodig voor de lange termijn: hoe regelen we dit de komende tien jaar?"
