Vanwege de vele regen van de afgelopen tijd staat het water in rivieren in het hele land hoog. Volgens experts is er nog geen reden tot paniek, maar we zullen er wel aan moeten wennen dat het water meer ruimte nodig heeft.
Op meerdere plekken stroomden de uiterwaarden vol water, en rondom de Linge in de Gelderse regio Rivierenland leidde het hoge water tot ondergelopen kelders en schuurtjes.
Vincent Beijk, senior adviseur waterverdeling bij Rijkswaterstaat, zegt dat het hoge water van de afgelopen dagen niet uitzonderlijk is. "Hier is het systeem prima op ingericht", zegt hij. "Uiterwaarden lopen nu onder water, maar daar zijn ze voor bedoeld."
Veranderend klimaat
Of het hoogwater van nu te maken heeft met klimaatverandering is niet te zeggen. Volgens Ton Hoitink, hoogleraar vloeistofmechanica aan de universiteit van Wageningen, spelen daarvoor te veel factoren mee.
"Wat we wel zeker weten is dat we veel meer extreme weersituaties kunnen verwachten, dat laten alle modellen zien", zegt Hoitink. Ook Beijk ziet de extremen toenemen. Hij roept de zomer van 2021 in herinnering, toen in Limburg, maar vooral in delen van Duitsland en België, grote overstromingen plaatsvonden na hevige regenval.
Waar de overlast nu meevalt, was de situatie in het Rivierenland in 1995 heel anders. Toen werden vanwege hoogwater en dreigende dijkdoorbraken 250.000 mensen en 1 miljoen dieren uit de streek geëvacueerd. Een watersnoodramp dreigde, maar de dijken hielden het net. Sindsdien is er veel veranderd om herhaling te voorkomen.
Ruimte voor de Rivier
Onder de noemer 'Ruimte voor de Rivier' werd een plan opgesteld waarin er meer ruimte kwam om overtollig regenwater snel af te voeren. Tussen 2006 en 2019 werden onder meer extra zijtakken, zogenaande nevengeulen, voor rivieren gegraven. "De kans dat zoiets als in 1995 gebeurt, is drastisch minder geworden", zegt Beijk over het project, dat 2,3 miljard euro kostte.
Hoitink bevestigt het positieve effect van het dit project. "De uiterwaarden zijn verdiept, de dijken verhoogd en er zijn nevengeulen gegraven. Ook zijn in het Rivierengebied overloopgebieden aangewezen. Daar weten mensen nu dat als het water boven bepaald peil komt, het onder water komt te staan. Die maatregelen hebben effect, een scenario zoals in 1995 is nu een stuk minder waarschijnlijk."
Niets uitsluiten
Toch is het niet uit te sluiten dat we in de toekomst nog onaangenaam verrast worden door hoogwater. "Wat er in 2021 in Limburg precies is gebeurd, daar breken we nu nog onze hoofden over", zegt Hoitink. "Het is heel lastig om je voor te bereiden op gebeurtenissen die zo uitzonderlijk zijn. De neerslagpieken waren toen hoger dan we hadden berekend. We proberen nu te begrijpen hoe dat kon."
Als het gaat over het treffen van maatregelen, trekt hij een vergelijking met de stikstofcrisis. "Daarbij wisten we ook al jaren dat er iets moest gebeuren. Omdat er laat werd ingegrepen, deden de maatregelen extra pijn. We weten dat de zeespiegel gaat stijgen en dat we grotere weerextremen krijgen. Daarom moeten we nu ingrijpen."
Afweging maken
Hoitink wijst erop dat voor bescherming tegen het water afwegingen nodig zijn. "We zijn een rijk land, met veel kennis. Maar het hele land extreem veilig maken kost heel veel geld en er is een goede kans dat dat niet nodig is. Je kunt je afvragen of dat de beste manier is" zegt hij.
"Je kunt ook kijken of we delen van ons land zonder al te grote problemen eens in de dertig jaar kunnen laten onderlopen. We moeten nadenken of we moeten blijven bouwen in de uiterwaarden", zegt de hoogleraar. "Rond het diepste punt van Nederland, bij Gouda, zijn nog steeds bouwplannen. Ik betwijfel of dat verstandig is. Ik zou zeggen: stop met bouwen op plekken die op termijn een probleem kunnen gaan vormen. "
Behalve wateroverlast ook droogte
Hoewel we nu met hoogwater kampen, hebben we de afgelopen jaren juist vaak te maken gehad met droogte. "In de aanpak van wateroverlast en droogte de juiste verhouding vinden, dat is de heilige graal", zegt Hoitink. "Hoe kun je die twee met elkaar verenigen? Een deel van het antwoord is: buffers aanleggen."
Hij wijst op het IJsselmeer als zo'n plek, waar in de winter overtollig water naar kan worden afgevoerd, en die in de zomer dient om watertekorten op te vangen.
"We moeten leren omgaan met hogere extremen", zegt ook Vincent Beijk. We hebben te veel water in de winter en te weinig in de zomer. We willen zoveel mogelijk water bewaren voor momenten dat het nodig is.
Wat betreft de droogte is de vele regen van de afgelopen tijd ook goed nieuws, zegt Beijk: "Voor mensen die er echt last van hebben is de regen natuurlijk vervelend, maar als je kijkt naar het neerslagtekort is dit zeer welkom."
