Lotte Bouwman heeft een vorm van complexe PTSS, met herbelevingen. Door haar trauma wordt ze soms heel bang op straat, verstopt ze zich of valt op de grond. Dankzij een speciale kaart die ze sinds kort om haar nek draagt, kunnen mensen haar op zo'n moment beter helpen. En dat betekent in dit geval: niet meteen de ambulance bellen. "Het dragen van de kaart geeft me houvast."
"Ik raak op straat vaker verward. Dan heb ik een herbeleving", vertelt Lotte. Zo'n herbeleving komt door een trauma - over haar eigen trauma praat Lotte liever nog niet - wat je op zo'n moment opnieuw beleeft. Soms kan ze daardoor niet reageren als ze op de grond ligt en bellen mensen 112. "Als iemand op de grond ligt, kan het zoveel zijn. Heeft iemand drugs gebruikt, of een epileptische aanval?"
Ambulancepersoneel weet in deze situaties niet meteen wat er met Lotte aan de hand is. "Ik heb daardoor onprettige situaties meegemaakt." Dat moest toch anders kunnen, dacht ze. En dus maakte ze een kaart die ze bij haar telefoon stopte, die altijd aan een koord om haar nek hangt. Met grote paarse letters staat er 'crisiskaart' op.
Op de kaart van Lotte staat beschreven wie ze is, wat ze heeft en wat mensen kunnen doen om haar te helpen als ze in zo'n herbeleving terechtkomt. "Ik kan niet meer goed reageren, soms wel ja of nee schudden. Ook kan een sterke geur mij helpen. Mannen aub niet aanraken. Als ik hevig beweeg kan een deken of jas over me heen helpen", is onder meer te lezen.
Kaart geeft houvast
Het besluit om de kaart te gaan dragen, was voor Lotte niet zomaar genomen. "Ik vond het moeilijk om ermee te beginnen, mensen kunnen het soms zien en ik schaamde me een beetje. Maar ik dacht toen ook: het is een paar keer gebeurd en ik heb het wel nodig."
Stichting Crisiskaart
Lotte heeft haar kaart zelf gemaakt zodat ze het briefje naar haar eigen wensen kan aanpassen, maar er zijn ook instanties die kaarten leveren.
Stichting Crisiskaart Nederland zet zich in om hun Crisiskaarten landelijk beschikbaar te maken. De stichting werkt daarvoor samen met gemeenten en ggz-instellingen, waar speciale consulenten - getrainde ervaringsdeskundigen - je kunnen helpen om een persoonlijke crisiskaart te maken.
Dit kan bijvoorbeeld bij GGZ Delfland, Fameus in de provincie Noord-Brabant en RCO De Hoofdzaak in Noord-Holland. Een compleet overzicht van de momenteel 24 instanties die al met de kaart werken, staat op de website van de stichting.
Kim Groenestein-van der Beek van de stichting vertelt: "De kaart is bedoeld voor mensen met een psychische kwetsbaarheid die vrezen een crisis mee te gaan maken. Wij noemen het een zelfregie-instrument, een opvouwbaar mini-crisisplan. Vaak ontstaat de behoefte eraan na een eerdere crisis die mensen doormaken. Ze willen dan bijvoorbeeld met meer vertrouwen naar buiten kunnen."
Stichting Crisiskaart bestaat al tientallen jaren. Om een beeld te geven: volgens Groenestein-van der Beek werden er in 2021 iets minder dan 300 nieuwe kaarten aangemaakt. "En wekelijks komen nieuwe aanvragen binnen. De enige provincie waar helaas momenteel geen organisatie is die een consulent heeft die Crisiskaarten kan maken, is Friesland."
Sinds Lotte de kaart bij zich heeft - nu een maand of vier - is het twee keer voorgekomen dat ze op straat in elkaar zakte. "De kaart is alle twee de keren gevonden", vertelt ze.
De eerste keer is de ambulance er wel weer bijgekomen. "Ze wisten door de kaart wat ze konden doen. Ze waren super lief en hebben me aan iets sterks laten ruiken. De tweede keer was er een vrouw die precies deed wat er op de kaart stond." Zo bleven toeters en bellen uit.
Helemaal terug
Traumapsycholoog Maria van Lieverloo vertelt dat ptts een stagnatie is in de verwerking van een trauma, een geestelijke wond. "Je loopt dan bijvoorbeeld op straat en hoort, ruikt of ziet iets, waardoor die wond ineens wordt opengereten. Je bent dan weer helemaal terug in die situatie."
Van Lieverloo noemt het voorbeeld van een brandweerman die hulp heeft verleend bij een ernstig ongeluk, op een kruising naast een rozenperk. Op bezoek bij zijn oma, die rozen op tafel heeft staan, komt zo'n herinnering dan ineens weer heel sterk op, terwijl hij zelf niet in de gaten heeft waarom.
Lotte heeft een complexe ptss, een andere vorm dan in het voorbeeld van de brandweerman. Die ontstaat als je als kind gedurende een lange periode traumatiserende ervaringen hebt. Lotte heeft daardoor onder meer last van herbelevingen en dissociaties, wat op thuisarts.nl wordt omschreven als losraken van jezelf of de omgeving.
Goede hulp krijgen is heel belangrijk in de aanpak van ptss, benadrukt Van Lieverloo. Het (tijdelijk) dragen van een kaart kan ondersteunend zijn. Vooral ook omdat mensen onbedoeld soms precies verkeerd reageren op iemand met ptss: "Iemand die bijvoorbeeld gaat schreeuwen: gaat het wel goed? Ik wil je helpen, laat me je helpen. Terwijl schreeuwen misschien juist een trigger is die de situatie verergert. "
Alleen vrijwillig
Zet dus op jouw crisiskaart alles wat jij belangrijk vindt, zou het advies van de therapeute zijn. "Geef me een beetje water, blijf bij me, raak me niet aan, zet me op een stoel. Maar ook: dit is het nummer van mijn therapeut, wil je die bellen als ik niet rustig word?"
Van Lieverloo benadrukt wel dat iemand zelf de kaart moet willen dragen, het gevoel moet hebben dat het hem of haar kan helpen. Iemand moet het niet alleen maar doen, omdat een hulpverlener of iemand anders uit de omgeving het een goed idee vindt. "Mensen met ptss zijn de grip kwijt, voelen zich vaak machteloos. Het is juist belangrijk dat ze hun eigen keuzes weer kunnen gaan maken."
Voor Lotte maakt het dragen van de kaart en de manier waarop er daardoor op haar wordt gereageerd, een wereld van verschil. "Natuurlijk is het niet fijn, maar je houdt er zo'n ander gevoel aan over op deze manier. De kaart geeft meer houvast. Alleen al het idee dat ik dit bij me heb, maakt de kans kleiner dat het gebeurt."
Helpt ermee te leven
Wat Lotte betreft komt er daarom meer bekendheid voor deze vorm van hulpkaartjes. "Mensen die machteloos zijn, gaan afstand nemen", legt ze uit. "Dit geeft handvatten, om te kijken hoe we iemand kunnen helpen in plaats van dat we afstand nemen van iemand met raar gedrag."
Ze benadrukt wel dat het in haar geval scheelt dat ze al twee jaar onder behandeling is en daardoor weet welke dingen haar helpen. "Ik had eerst geen idee wat er met mij was", vertelt ze. "Ik denk dat ik er altijd last van zal blijven hebben, maar als je weet hoe je ermee om kunt gaan wordt het draaglijker. Dit is daar een voorbeeld van. Dit helpt om ermee te leven."
Klopt het dat ik Lotte ergens van ken?
Lotte, toen gebruikte ze nog de naam Charlotte, demonstreerde in 2020 wekenlang in de hal van het ministerie van Volksgezondheid uit onvrede over de GGZ. Ze gaf destijds aan al acht jaar suïcidaal te zijn en stond al meer dan twee jaar op een wachtlijst voor de juiste hulp. Uiteindelijk werden dat er bijna drie.
Ze is erg actief op sociale media. Op LinkedIn omschrijft ze zichzelf als 'journalist, schrijver, politicoloog, maar nu vooral: patiënt'.
Op Twitter deelt ze regelmatig foto's en berichten over haar gevoel en de dertien maanden die ze doorbracht in een kliniek, nadat een lange periode van gedwongen wachten erop zat.
Op dat platform vertelde ze ook over haar prettige ervaring met haar crisiskaart: "Nu ik eindelijk in behandeling ben na meer dan 1000 dagen op de wachtlijst kan ik eindelijk positieve dingen over mijn proces delen, waaronder dit."
