Boze politici, boze journalisten: de actie van FvD-politicus Gideon van Meijeren waarbij hij een verslaggever stiekem filmt en als 'rioolrat' wegzet, maakt veel woede los. Waar komt die ophef vandaan? "Een journalist 'rioolrat' noemen, gaat heel ver."
"Dit gaan we niet doen." Met die woorden reageerde verslaggever Merel Ek op politicus Gideon van Meijeren van Forum voor Democratie, die met een camera voor haar neus stond. Ek wilde best met hem praten, gaf ze aan, maar dan zonder camera. Van Meijeren zei dat de camera weg was, maar filmt hun gesprek stiekem.
Het is een YouTube-aflevering van Forum voor Democratie, getiteld 'Riooljournalistiek ontmaskerd'. Ek wordt daarin aangevallen op haar gebruik van het woord 'liquidatie'. De journaliste gaf in een eerdere vraag aan het FvD-Kamerlid een uitleg aan de term die niet bleek te kloppen. In een reactie op Twitter en in het gesprek met Van Meijeren geeft ze dat toe. Ze voegt eraan toe dat het punt dat ze wilde maken blijft staan: "Woorden kunnen op meerdere manieren worden uitgelegd."
'Puur vergif'
Collega-verslaggevers reageren geschokt op Twitter na het voorval, premier Mark Rutte zegt dat Forum voor Democratie 'een nieuw dieptepunt' heeft bereikt, en minister Hugo de Jonge noemt de actie 'puur vergif'. Er zijn volgens Wouter Hins, emeritus hoogleraar mediarecht aan de Universiteit Leiden, twee redenen voor de opschudding.
De eerste is dat journalisten, net als wetenschappers en rechters, als taak hebben hun rug recht te houden, wat de heersende publieke opinie ook is, zegt Hins. Als een journalist zo wordt geïntimideerd dat die zijn werk niet meer kan doen, dan wordt 'de democratische rechtsstaat ondermijnd'.
Eén van de voornaamste taken van de journalistiek is om machthebbers, zoals politici, te controleren.
De tweede reden is dat de vergelijking met 'ratten en riolen' volgens Hins sterke, negatieve associaties oproept. "De terminologie kan ertoe leiden dat mensen die op die manier worden aangeduid, niet langer als mensen worden beschouwd, maar als iets minderwaardigs, namelijk als ongedierte."
Bedreiging
En dát is precies waarom de Nederlandse Vereniging voor Journalisten (NVJ) zich zorgen maakt. "De journalistieke beroepsgroep wordt al bedreigd, en dat wordt door dit soort acties alleen maar erger", zegt algemeen secretaris Thomas Bruning tegen RTL Nieuws. Volgens hem wordt in het filmpje van Van Meijeren het journalistieke vak gestigmatiseerd, omdat de groep voor 'rioolratten' wordt uitgemaakt. "En daar hebben journalisten last van."
Bergkamp vindt actie FvD 'ongepast en ongehoord'
"Ongepast en ongehoord", noemt Tweede Kamervoorzitter Vera Bergkamp de actie van Van Meijeren. Bergkamp onderzoekt of 'regels aangescherpt moeten en kunnen worden', onder meer voor het maken van heimelijke opnames.
Voor journalisten geldt dat zij niet met draaiende camera een werkkamer van een Kamerlid mogen binnenlopen en het kenbaar moeten maken als zij opnames maken.
Hart van Nederland, de werkgever van verslaggever Merel Ek, vindt dit 'een stap te ver gaan'. Volgens hoofdredacteur Marc Veeningen worden journalisten in een kwaad daglicht gezet. "We veroordelen dit", zegt hij. "Een heel klein meningsverschil wordt op deze manier heel erg opgeblazen." Volgens Veeningen worden journalisten in een kwaad daglicht gezet. Ook het heimelijk opnemen van het gesprek, en het daarna online zetten, vindt hij kwalijk. "Dit gaat ver over de grens."
Volgens advocaat Benjamin van Werven, gespecialiseerd in mediarecht, zal het voor Ek moeilijk worden om Van Meijeren voor de rechter aan te spreken. "Iemand rioolrat noemen vind ik persoonlijk heel ver gaan, maar juridisch gezien hebben mensen best wel een grote vrijheid van meningsuiting", legt Van Werven uit. "Op grond van het Europees Verdrag Voor de Rechten van de Mens hebben mensen, binnen redelijke grenzen, het recht, en nu citeer ik: to offend, shock and disturb. Zoals ik het inschat, zal deze uitlating van Van Meijeren nog binnen het juridisch toelaatbare vallen."
Discriminatie?
Ook zal het moeilijk worden Van Meijeren voor de rechter te krijgen wegens discriminatie, omdat hij volgens hoogleraar Hins de term gebruikt voor een beroepsgroep. "Belediging van een groep mensen wegens ras of seksuele geaardheid is een bijzonder geval, vanwege het maatschappelijke belang discriminatie te bestrijden. 'Beroep' is echter geen wettelijk erkende discriminatiegrond."
Het feit dat Ek ongewild is gefilmd kan wel reden zijn om de zaak voor de rechter te brengen, zegt Hins. "De privacy van Ek lijkt me zwaarder te wegen dan het belang van Van Meijeren om een misstand aan te kaarten. Want welke misstand zou dat moeten zijn?"
De hoofdredactie van Hart van Nederland is in conclaaf of er verder juridische stappen worden ondernomen. Forum voor Democratie is vandaag niet in staat om op camera te reageren.
