De gemeente Bodegraven-Reeuwijk wil dat Twitter alle berichten rond een complottheorie over een satanistisch pedoseksueel netwerk filtert en verwijdert. Dat bleek vanmiddag tijdens een rechtszaak die de gemeente tegen het bedrijf had aangespannen.
Twitter heeft al een account van een prominente complotdenker geschorst, maar de gemeente wil dat het sociale medium meer doet om de verspreiding van de complottheorie te voorkomen.
Bodegraven heeft al maanden last van complotdenkers. Dat begon toen de in het dorp opgegroeide Joost Knevel zonder bewijs beweerde dat hij daar in de jaren 80 getuige is geweest van kindermisbruik en kindermoorden. Hij werd daarin bijgestaan door Micha Kat en Wouter Raatgever, twee andere complotdenkers die hielpen de theorie verder te verspreiden.
Veel onrust
De ongefundeerde uitspraken zorgden voor veel onrust. Tientallen mensen reisden begin 2021 af naar begraafplaats Vrederust om daar bloemen te leggen op graven van vermeende slachtoffers. "Het is voor de nabestaanden van overledenen en voor mensen die onterecht beschuldigd worden zeer pijnlijk en soms zelfs bedreigend", zei toenmalig burgemeester Christiaan van der Kamp daar eerder over.
In juli 2021 oordeelde de rechtbank dat Knevel, Kat en Raatgever moesten stoppen met het verspreiden van de complottheorie. Ook moesten de drie alle online berichten daarover verwijderen, dus ook op Twitter.
Twitter heeft het account van Kat inmiddels permanent geschorst. Dat gebeurde nadat de gemeente had geklaagd over enkele tweets die de complotdenker op het sociale medium had geplaatst. Volgens het bedrijf staan er geen tweets van Knevel, Raatgever of Kat online. Maar de gemeente wil dat Twitter meer doet.
'Gemeente wil geschiedenis wissen'
"Het opschonen van Twitter is nog niet bereikt", zei de advocaat van de gemeente. Volgens hem worden via het sociale medium nog steeds dagelijks berichten over het vermeende satanistische pedonetwerk verspreid. Hij wil dat Twitter die verwijdert.
Twitter vraagt zich af hoever de gemeente hiermee wil gaan. Ook tweets van journalisten of ogenschijnlijk onschuldige tweets zouden van de gemeente weggehaald moeten worden.
Twitter vindt dat de gemeente daarmee een veel te grote inbreuk eist op de vrijheid van meningsuiting. Het lijkt er volgens Twitter op dat de gemeente Bodegraven-Reeuwijk de geschiedenis wil wissen.
Lees door onder tweets
Volgens de advocaat van de gemeente zijn de risico's acceptabel, omdat maar klein deel van de tweets over het vermeende pedo-satanistische netwerk onschuldig is. De advocaat stelt ook dat Twitter slim genoeg is om een algoritme te ontwikkelen om tweets over de complottheorie te filteren.
De advocaat van Twitter betwist dat, verwijzend naar enkele tweets die ter sprake kwamen. Het bedrijf zou bijvoorbeeld tweets met het woord 'Joost' of over suggestieve hypnose moeten verwijderen.
'Te veel bijvangst'
"Het grote risico is dat je inderdaad te veel bijvangst hebt", zegt Michael Klos van de Universiteit Leiden. Hij is expert op het gebied van vrijheid van meningsuiting op internet en de rol van bedrijven als Twitter daarin.
"Je wil niet dat tweets van journalisten of mensen die simpelweg iets zeggen over een rechtszaak worden verwijderd. Voor een algoritme is het heel moeilijk om die context te begrijpen: is dit een complottheorie of juist iemand die er afstand van neemt?"
Celstraffen voor Raatgever en Knevel
In juni kregen Raatgever en Knevel, samen met een andere complotdenker, al maandenlange gevangenisstraffen opgelegd. Zij kregen de celstraf voor onder meer bedreiging van en het oproepen tot het plegen van strafbare feiten tegen Jaap van Dissel, directeur bij het RIVM.
Van Dissel is in het hoofd van Knevel 'de man met de rode baard', een figuur die hij zich in 2019 opeens weer herinnerde als kindermisbruiker. Knevel zou jarenlang zijn misbruikt door de man met de rode baard en een huisarts uit Bodegraven. In 2020 herkende de complotdenker naar eigen zeggen Van Dissel als die man. Van Dissel kreeg dat jaar vanwege de coronapandemie landelijke bekendheid.
Voor Raatgever is het niet de eerste keer. Hij was een jaar eerder ook al veroordeeld voor bedreiging aan het adres van Van Dissel. Toen kreeg hij negen maanden cel opgelegd. In juni kreeg hij achttien maanden gevangenisstraf, waarvan zes voorwaardelijk. Dat betekent dat hij die niet hoeft uit te zitten als hij zich aan een aantal voorwaarden houdt. Zo mag hij niets zeggen over ritueel satanisch pedoseksueel misbruik.
Het Openbaar Ministerie wil ook Kat vervolgen voor opruiing tegen onder meer Van Dissel en de gemeente Bodegraven. Dat liep vertraging op omdat Kat in Noord-Ierland zat. Op 31 augustus werd hij aan Nederland overgeleverd. Afgelopen woensdag bepaalde een rechter dat hij de komende drie maanden vast blijft zitten.
'Handmatig controleren niet te doen'
De eerdere uitspraken helpen de gemeente om de ernst van de kwestie te benadrukken, maar het is volgens deskundige Klos van de Universiteit Leiden waarschijnlijk niet genoeg in de zaak van de gemeente tegen Twitter.
"Het uitgangspunt is dat Twitter onrechtmatige inhoud moet verwijderen of ontoegankelijk moet maken zodra ze daarvan op de hoogte zijn", zegt hij. "Maar hier wordt van Twitter een actieve houding verwacht."
"Dat is heel complex, omdat elke tweet anders is. Daarom is het ook de vraag of Twitter elk bericht automatisch kan beoordelen. Het is niet een kwestie van onwil, maar ook of dit wel kan zonder dat je alles handmatig moet bekijken. Want dat is niet te doen."
De rechter doet op 4 oktober uitspraak.
