Twee mannen die in Rotterdam een antisemitische muurschildering van Ajax-voetballer Steven Berghuis maakten, moeten een bezoek brengen aan het Holocaust Namenmonument in Amsterdam. Die 'unieke en creatieve' maatregel legde de politierechter gisteren op. De vraag is: werkt zoiets wel?
Op de muurschildering, die vorig jaar juli werd aangebracht, was voetballer Steven Berghuis te zien. Hij werd afgebeeld met een haakneus, gekleed in een gestreept concentratiekamp-pak, met een Jodenster op de borst en een keppeltje op het hoofd. Bij de afbeelding stond 'Joden lopen altijd weg' geschreven.
Berghuis was toen net overgestapt van Feyenoord naar Ajax en dat leidde tot extreme en veelal haatdragende reacties.
Henny Sackers, hoogleraar strafrecht en criminologie aan de Radboud Universiteit, zegt 'veel waardering' te hebben voor de keus van de politierechter. "Het is een zeer creatieve, maar ook unieke sanctie."
Een sanctie die volgens het wetboek van strafrecht gewoon opgelegd mag worden, legt Sackers uit. "De wet zegt namelijk dat de rechter iemand altijd een bijzondere voorwaarde op mag leggen bij een voorwaardelijke straf. Het is dus geen leerstraf in dit geval, maar een voorwaarde om de taakstraf niet te krijgen. De veroordeelde mag dus zelf kiezen of hij naar het monument gaat of niet."
'Hoop dat verdachten bij zinnen komen'
Ook Sven Brinkhoff, hoogleraar strafrecht van de Universiteit van Amsterdam, noemt het een 'mooie oplossing' van de rechter. "Als rechter kijk je altijd naar wat de meest passende straf is die je kan opleggen om, in de eerste plaats, ervoor te zorgen dat de veroordeelde begrijpt dat het niet kan wat-ie heeft gedaan. Zeker in dit geval hoop je met een dergelijke maatregel dat de verdachten bij zinnen komen en inzien dat zo'n tekening echt niet kan."
Verdachten kregen educatieve maatregel opgelegd
De twee mannen die gisteren voor de rechter stonden voor de muurschildering zijn Alex van der L. (42) en Rudi M. (47). In de rechtszaak kwam naar voren dat de twee het beledigende karakter van de afbeelding niet hadden ingezien. Daarnaast stelde de rechtbank vast dat de mannen 'een volslagen gebrek hadden aan enig vermogen tot verplaatsing in wat de Holocaust heeft gedaan en nog steeds doet met de Joodse gemeenschap in het algemeen en overlevenden en hun nabestaanden in het bijzonder'.
Juist daarom kwam de politierechter met de educatieve maatregel: de mannen moeten binnen twaalf maanden een bezoek brengen aan het Nationaal Holocaust Namenmonument in Amsterdam. Als zij dit niet doen, moeten ze alsnog hun 60-urige taakstraf uitvoeren die voorwaardelijk werd opgelegd.
Je kunt je afvragen of de mannen hiermee niet vrij eenvoudig een zwaardere straf ontlopen. Brinkhoff is daar helder in: "Als je deze mannen 60 uur laat schoffelen, zorg je er ook niet voor dat ze gaan inzien dat ze iets verkeerds hebben gedaan. Deze maatregel is juist een mooie poging om in het hoofd van deze mannen te komen. Dat ze, door naar zo'n monument te gaan en daar de verhalen aan te horen, echt gaan voelen: wat heb ik gedaan?"
Het lijkt dus meer het proberen waard, want zekerheid of de maatregel iets oplevert, is er niet. Hoogleraar Sackers: "Nee, om eerlijk te zijn weten we niet of zo'n educatieve maatregel werkt. Dat is lastig te onderzoeken want we kunnen simpelweg niet in het hoofd van de verdachten kijken. Maar uit het jeugdstrafrecht weten we in zijn algemeenheid wel dat educatieve sancties minder recidive laten zien dan enkel het uitzitten van een jeugdgevangenisstraf."
'Vrij uniek vonnis'
Al met al een goede maatregel dus, vinden beide hoogleraren, maar toch komt het volgens Sackers nauwelijks voor dat er een dergelijke bijzondere voorwaarde wordt opgelegd in Nederland. "Dit kom je echt maar heel weinig tegen. Het is daarmee een vrij uniek vonnis. Waarschijnlijk wordt zoiets niet vaak opgelegd omdat het vrij lastig uit te voeren is. Het kost namelijk veel capaciteit om te controleren of de veroordeelden wel aan de voorwaarden voldoen. In dit geval: gaan ze wel echt naar het monument? Letten ze wel goed op?"
Bekijk ook: zo ziet het Holocaustmonument eruit.
In België worden dergelijke maatregelen vaker opgelegd, vertelt Sackers. "Zo ken ik een strafzaak waarbij een automobilist een kind had doodgereden. De rechter dwong de verdachte een boek te lezen waarin een andere vader - die iets soortgelijks had meegemaakt - zijn emoties beschreef. Later kreeg de verdachte een overhoring om te controleren of hij het echt gelezen had."
Verdachten Alex van der L. en Rudi M. hoeven niet te vrezen voor een overhoring. Wel moeten de twee, als ze het monument bezoeken, worden vergezeld door een vertegenwoordiger van het CIDI of van de Liberaal Joodse gemeente Rotterdam en moet er aan het eind van het bezoek een verslag worden gemaakt.
