'Hij had nooit vrij mogen komen', 'Het is een teken van het falende rechtssysteem', 'Hij had de doodstraf moeten krijgen'. Zomaar een greep uit de emotionele reacties op de aanhouding van Donny M., die wordt verdacht van het doden en ontvoeren van de Limburgse jongen Gino (9). De man werd in 2017 veroordeeld voor een zedendelict, en dus was het te verwachten dat hij nu weer de mist in gaat, vinden veel mensen. Maar is dat eigenlijk wel zo? We vragen het twee experts.
Allereerst: Donny M. zit sinds 4 juni vast op verdenking van het ontvoeren en vermoorden van de 9-jarige Gino uit Maastricht. Of de man het jonge slachtoffer ook heeft misbruikt, is niet duidelijk. Het Openbaar Ministerie zegt daar niets over.
De aanklacht tegen M. werd onlangs wel uitgebreid: hij wordt nu ook verdacht van het bezit en de verspreiding van kinderporno. Er werden beelden op zijn telefoon gevonden.
Kort na de aanhouding werd duidelijk dat M. al eerder met justitie in aanraking kwam. Hij kreeg in 2017 vijf maanden jeugddetentie opgelegd voor het seksueel misbruiken van een jongetje. Hij moest zich laten behandelen in een kliniek.
Het gevolg was een storm van kritiek. De publieke opinie was duidelijk: zie je nou wel, het systeem faalt. Zedendelinquenten moeten levenslang vastzitten, de doodstraf krijgen zelfs. 'Dat soort mensen verandert niet.'
Uitzondering
Minne de Boeck, criminoloog bij het Universitair Forensisch Centrum Antwerpen, kan direct een streep zetten door die mening. "Het is zeker niet zo dat alle jonge delinquenten ook in de volwassenheid seksuele misdrijven begaan", zegt ze. "Juist niet. Als deze man [Donny M. red.] het jongetje heeft misbruikt, zou dat een van de uitzonderingen zijn. De kans is eerder groter dat deze jonge zedendelinquenten andersoortige delicten plegen als ze volwassen zijn."
Om in cijfers te spreken: van de volwassen zedendelinquenten valt 10 tot 15 procent binnen vijf jaar na het vrijkomen uit de gevangenis in herhaling. "Dat klinkt misschien als veel, maar het betekent dat 85 procent niet in herhaling valt", legt De Boeck uit.
En, weet criminoloog De Boeck, behandeling werkt. Maar wel alleen als dat op de juiste manier gebeurt. Bij elke zedenpleger moet worden ingeschat hoe groot de kans is op herhaling. Een hoog risico betekent intensieve behandeling en gevangenisstraf.
Het is makkelijk om te redeneren dat je zedendelinquenten altijd intensief moet behandelen, hoe groot het risico op herhaling ook is. Maar dat kan volgens De Boeck juist 'contraproductief werken'. "Want als je delinquenten met een laag risico op herhaling heel intensief gaat behandelen, krijg je juist een hoger recidivecijfer."
Of dat ook bij Donny M. het geval was, blijft gissen. Het risico op herhaling werd in 2017 bij M. ingeschat als 'matig'. Welk effect die vijf jaar behandeling in een kliniek heeft gehad, is koffiedik kijken.
Kinderporno
Op de telefoon van M. werd kinderporno gevonden. Maar ook dat hoeft niet zozeer te betekenen dat M. daarom opnieuw in de fout is gegaan en Gino heeft misbruikt. Sterker nog, van alle zedendelinquenten heeft slechts een klein deel ook echt een seksuele voorkeur voor kinderen (pedofilie).
Ellen Janssen weet er alles van. Ze is forensisch psycholoog en teammanger bij Stop it Now, een telefonische hulplijn voor mensen die 'zich zorgen maken om hun gedrag richting minderjarigen'. Haar team komt vooral in contact met mensen die kinderporno bekijken.
"De grootste groep die wij spreken heeft geen gevoelens voor minderjarigen en handelt uit andere motieven", zegt Janssen. "Ze kijken bijvoorbeeld naar beelden van kindermisbruik omdat ze verslaafd zijn aan porno. Of ze gebruiken het als uitlaatklep voor hun problemen."
"De meeste mensen die ons bellen, willen hulp. Ze weten niet hoe ze het thuis of bij de huisarts bespreekbaar moeten maken."
Bang voor herhaling
Heel af en toe krijgt Stop it Now ook telefoontjes van oud-zedendelinquenten. "Ze bellen omdat ze bang zijn om in herhaling te vallen. Soms is er iets gebeurd in hun leven waardoor mensen terugvallen in hun gedrag. Wij proberen deze mensen te helpen om zo snel mogelijk weer terug de hulpverlening in te gaan."
Maar dan toch: kan herhaling voorkomen worden? Waarom mensen een zedendelict plegen, kan volgens de twee experts allerlei verschillende oorzaken hebben. Dat kan gaan over seksuele voorkeur. Maar in de meeste gevallen leiden andere factoren zoals bijvoorbeeld trauma en hechtings- of ontwikkelingsproblemen tot misbruik.
De Boeck: "Je kunt er niet hét profiel aan hangen, anders was het probleem al de wereld uit geweest. Het is een samenraapsel van allerlei factoren die iemand tot zo'n daad brengen."
Kijk je kinderporno? Ben je - of ken je - iemand die zich zorgen maakt over zijn seksuele gevoelens en gedrag naar minderjarigen? Ga dan (anoniem) in gesprek: 0800-2666436. Er is hulp: www.stopitnow.nl.
