Tientallen boeren protesteren voor huis minister: gaan ze een grens over?

De boeren zijn boos na het horen van de stikstofdoelen. De uitstoot moet in grote delen van het land omlaag, en dat raakt met name de boerenbedrijven. Voor tientallen boeren was dit reden om verhaal te gaan halen, bij de minister thuis.

'Inbreuk op persoonlijke levenssfeer'

Van der Wal praatte kort met de boeren, maar ging weer naar binnen toen de sfeer volgens haar te dreigend werd. "Het is een inbreuk op haar persoonlijke levenssfeer", zegt sociaal psycholoog Jan-Willem van Prooijen. "Ze heeft zelf gekozen voor zo'n publieke functie, maar dat betekent niet dat je je onveilig hoeft te voelen. Opeens staat er een boze menigte voor je deur die verhaal komt halen, daar schrik je van. Je weet niet wat ze verder allemaal nog van plan zijn."

Tegelijkertijd begrijpt Van Prooijen de boeren ook. Ze leven met de overtuiging dat ze moreel gelijk hebben en het recht hebben om dit te doen, legt hij uit. "Ze zien hun werk, hun levenssituatie, radicaal veranderen en afgenomen worden. Daar willen ze wat aan doen." Maar of dit dé manier is? "Nee, zeker niet." 

Grens over

We leven in een democratie, zegt Van Prooijen. "Dus als je het ergens mee oneens bent, mag je dat uiten. Maar door bewindspersonen thuis op te zoeken, ga je een grens over. Je kunt je onvrede ook uiten door op partijen te stemmen die wat anders willen of door sociale media te gebruiken."

Boer Wim, een van de boeren die voor het huis van minister Van der Wal stond, zegt geen spijt te hebben van de actie. "We wilden op een open en eerlijke manier in gesprek gaan. Onze wens was dat ze ons te woord zou staan, en dat is gelukt."

We hadden ook vooraf tegen elkaar gezegd het netjes te willen houden, vervolgt hij. "We hadden niets kwaads in de zin. We vonden dat dit gewoon moest kunnen. En het gesprek verliep ook heel prettig, totdat een andere groep erbij kwam. De minister zei op dat moment ook: ik heb alles gezegd, ik wil dat jullie nu weggaan. Het wordt iets te bedreigend."

Bekijk hier een deel van het gesprek tussen de boeren en de minister:

Bedreiging

Maar was er ook daadwerkelijk sprake van bedreiging? Volgens hoogleraar strafrecht Joost Nan hangt dat af van de omstandigheden, maar 'is met enkelen voor iemands deur staan daarvan nog geen sprake'. "Bedreiging is dat je bij de ander 'redelijke vrees' opwekt dat deze bijvoorbeeld zwaar wordt mishandeld of erger", zegt hij. "Dat betekent dat je de ander bang maakt dat je hem of haar iets ernstigs aan gaat doen. Dat was volgens mij in dit geval niet zo."

Maar de boeren moeten dit niet stelselmatig gaan doen, zegt Nan. "Want dan wordt het belaging of stalking, en dat is strafbaar. Ook moeten ze niet iets kapot maken, want dan wordt het vernieling. En als ze iemand slaan of iets dergelijks, wordt het mishandeling."

Maar ze hebben de minister wel geïntimideerd, haar kinderen zaten bijvoorbeeld 'binnen te trillen'. Is dat niet strafbaar? "Nee, intimidatie is geen wettelijke term binnen het strafrecht, het is vooral een paraplubegrip voor iemand lastigvallen, zoals bij seksuele intimidatie", zegt hij.

"Je kunt bijvoorbeeld voor iemand gaan staan en je spierballen laten zien; dat kan intimiderend werken, maar strafbaar is het niet." Wel kan het zo zijn dat intimidatie uiteindelijk leidt tot bedreiging, zegt hij. "Dat ligt dicht bij elkaar."

Bang voor toekomst

En als we sociaal psycholoog Van Prooijen moeten geloven, is de kans wel aanwezig dat sommige boeren een stap verder gaan. "Ze zijn heel erg bang voor wat de toekomst gaat brengen. Ze hebben veel negatieve emoties en zoeken naar een manier hoe ze dit kunnen uiten."

Het risico bestaat wel dat dit sentiment dusdanig onder boeren gaat leven dat sommigen radicaliseren, waarschuwt de psycholoog. "Alle elementen, zoals boze gevoelens en het gevoel dat je iets wordt afgenomen, zijn daarvoor aanwezig."