Maike (38) en Marvin (42) werden het slachtoffer van oudere automobilisten die eigenlijk niet op de weg hadden mogen rijden. Hun nabestaanden willen dat ouderen voortaan strenger gekeurd worden. "Die man was stram, stokdoof en vertoonde warrig gedrag. Ik kon niet geloven dat zo iemand nog een rijbewijs had."
Op Tweede Pinksterdag 2019 steekt Maike van Uum, 38 jaar, een weg over. Een automobilist stopt voor haar, maar geeft dan plotseling gas. Maike wordt dertig meter meegesleurd. Met fiets en al. De automobilist geeft gas, remt, geeft opnieuw gas. Uiteindelijk blijft ze in de verhoogde berm liggen, en wordt dan nog eens overreden.
Stram, stokdoof en warrig
Vijftien dagen ligt ze vervolgens op de intensive care. Haar verwondingen zijn vreselijk: meervoudige wervelbreuken, klaplongen, ribbreuken, verscheurde alvleesklier, ernstig schedel- en hersenletsel en inwendige bloedingen. Maike komt nooit meer bij.
Wanneer haar schoonvader Edo Kieft later de rechtszaak bijwoont, schrikt hij van de dader. "Een man van 88 schuifelt de zaal binnen. Achter een rollator, ondersteund door zijn twee dochters. Die man was stram, stokdoof en vertoonde warrig gedrag. Ik kon niet geloven dat zo iemand nog een rijbewijs had. Welke keuringsarts oordeelt dat zo iemand met een auto de weg op mag?"
Later hoort Kieft van de politie dat de bejaarde al jaren een gevaar op de weg was. "Hij reed tegen bloembakken aan enzo. Maar blijkbaar had niemand het nodig gevonden zijn rijbewijs af te nemen. Hij was trouwens nog hartpatiënt ook. Ik wist niet goed op wie ik mijn woede moest richten."
Van de stoep gereden
De dader had na het ongeluk zijn rijbewijs ingeleverd. De rechter legde hem een boete op. "Duizend euro", zegt Kieft. Aan de manier waarop hij het zegt, hoor je dat het frustreert. "Ik was zo teleurgesteld in het 'recht'... Toen besloot ik een petitie te beginnen, want dit moet echt veranderen."
Korte tijd later hoorde hij dat er nog zo'n petitie in omloop was, van Joke Wiesemann. Zij verloor haar zoon Marvin (42) op een soortgelijke manier. "Hij liet op 11 mei 2017 zijn hond Prince uit", zegt ze. "Hij stond op een stoep in Amsterdam Osdorp een praatje te maken en werd van de stoep gereden door een man van 89. Die was waarschijnlijk onwel geworden."
Overleden op Moederdag
Hond Prince en de automobilist overleden ter plekke. Marvin werd gereanimeerd, maar overleed een paar dagen later in het ziekenhuis. "Op Moederdag", zegt Wiesemann. "De grond verdween die dag onder mijn voeten en zal nooit meer terugkomen. Marvin was mijn enige kind."
De frustratie over de omstandigheden kwam later, 'als het doordringt'. Van de politie hoorde ze dat de dochters van de bejaarde man eerder hadden aangegeven dat het niet meer verantwoord was om hem de weg op te laten gaan. Ze begint zich te verdiepen in de procedures om het rijbewijs van ouderen te verlengen. "Je krijgt een klapje onder je knie om te zien of je been reageert", zegt ze. "En dat is het dan wel."
Liegen wat je wilt
Het wordt nog gekker, vindt ze. "Je moet zelf aangeven welke medicijnen je gebruikt, dus daar kun je over liegen zoveel je wilt. De rijvaardigheid wordt zelfs helemaal niet getest. Dat is nog te begrijpen bij iemand van veertig jaar, maar bij iemand van ouder dan 75, kan dat toch niet! Deze man heeft waarschijnlijk op de leeftijd van 85 gewoon voor vijf jaar een nieuw rijbewijs gekregen."
Wiesemann pleit voor een rijvaardigheidstest voor iedereen ouder dan 75 jaar. "En ook vaker dan om de vijf jaar."
De commentaren die ze via internet voor haar kiezen krijgt, neemt ze voor lief. "Ik krijg het verwijt dat ik mensen hun vrijheid afneem. Kijk, ik ben ook gehecht aan mijn auto. Maar als ik anderen in gevaar breng, laat ik hem staan. Dat staat toch niet in verhouding?"
Veel ouderen zijn helaas eigenwijs, vindt ze. "Ze denken dat ze nog steeds Schumacher op de weg zijn. Terwijl het reactievermogen minder wordt. Als we tegelijk het ouderenvervoer verbeteren, blijft iedereen mobiel."
Slachtoffers voorkomen
Kieft en Wiesemann besloten hun krachten te bundelen en hun petities samen te voegen. Vanmiddag meldden ze zich bij de Tweede Kamer in Den Haag om hun pleidooi aan te bieden.
"Ik hoop dat ze maatregelen nemen", zegt Wiesemann. "Dit is het enige wat ik nu nog kan doen. Ik hoop dat het helpt om meer slachtoffers te voorkomen."
Ook Edo Kieft heeft zijn hoop op de politiek gevestigd. "Ik krijg ook veel reacties van kinderen van zulke ouderen die zeggen: ik vind het niet verantwoord dat mijn vader of moeder de weg op gaat. We kunnen ze niet tegenhouden."
Koppige moeder
Kieft spreekt overigens uit eigen ervaring. "Ik heb het meegemaakt met mijn moeder. Mijn broer en ik hebben haar rijbewijs afgepakt. Zij vond het wel kunnen, wij vonden het te gevaarlijk. Ouderen kunnen koppig zijn."
Volgens Kieft moet Nederland het systeem van Estland adopteren: "Daar is de huisarts bij de beslissing betrokken. Heel simpel, heel effectief. De huisarts moet de poortwachter zijn. Daarnaast moeten de keuringen veel beter. Er moet een rijvaardigheidstest komen. Anders neemt het probleem alleen maar toe."
Reactie ouderenbond ANBO
"Wij zijn ook geen voorstander van het huidige systeem om eens in de vijf jaar te verlengen. Wij vinden testen op rijvaardigheid een goed idee. Wat ons betreft staat dit los van leeftijd. Het moet bijvoorbeeld ook gelden voor iemand die vijftien jaar niet gereden heeft. Een rijbewijs betekent voor ouderen vrijheid. Dus daar moeten we heel zorgvuldig mee omgaan. Je wilt dat niet zomaar afpakken. Het is voor familieleden ook lastig om dit te melden. We denken dat een voorlichtingscampagne kan helpen. Er zijn overigens geen harde cijfers over ouderen het veroorzaken van ongelukken, dat maakt nog extra dat we voorzichtig moeten zijn."
Reactie Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid
"Iedereen verplicht een rijtest laten ondergaan kost ontzettend veel geld en heeft geen zin. De rijtest wordt namelijk afgestemd op de ziekte of aandoening die iemand heeft. Het is geen test om te kijken of je kunt autorijden, maar een test om te kijken of je met die ziekte veilig aan het verkeer kunt deelnemen. Een algemene rijtest heeft dan geen zin. Het is ook inefficiënt, want je test ook een grote groep waar niets mee aan de hand is. Dat kost veel geld, wat je beter kunt besteden aan maatregelen die wél effectief zijn voor het verbeteren van de verkeersveiligheid."
