Een hand op je bil, een seksueel getinte opmerking waar je niet op zit te wachten; maar liefst 11 procent van de vrouwelijke werknemers heeft te maken met ongewenst seksueel gedrag van klanten, patiënten, leerlingen of passagiers. Dit blijkt uit de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) van TNO en CBS. Vooral werknemers in de zorg hebben er last van.
"Hee schoonheid met je mooie ogen, kom jij me even wassen?" Het is een van de vele opmerkingen die verpleegkundige Remke (34) regelmatig naar haar hoofd geslingerd krijgt. Ze werkt in het ziekenhuis op de afdeling cardiologie. "Het zijn vooral de wat oudere mannen die de opmerkingen maken. Het lijkt allemaal vrij onschuldig, maar ik vind dat we als zorgverleners best veel moeten slikken", vertelt ze.
Ook verpleegkundige en docent verpleegkundige Maaike (27) herkent de opmerkingen. Ze is weleens bij haar heupen gegrepen en voelde een hand die afzakte naar haar billen. "Het hoort niet dat er op mijn werk tegen me gezegd wordt dat ik goede billen heb, ik ben een professional", vertelt ze.
Vrouwen veel vaker last
Vrouwen in alle leeftijdsgroepen hebben volgens het onderzoek van TNO en CBS een stuk vaker met ongewenste seksuele aandacht op het werk te maken dan mannen. In totaal meldt 11 procent van de vrouwelijke werknemers ongewenste seksueel gedrag van patiënten of klanten en 3 procent van leidinggevenden of collega's. Bij mannen ging het om respectievelijk 2 procent en 1 procent:
Geen definitie
"Het is een breed onderzoek naar arbeidsomstandigheden", zegt TNO-onderzoeker Wendela Hooftman. Seksueel grensoverschrijdend gedrag is een van de thema's van het onderzoek.
TNO heeft geen definitie gegeven van wat mensen ervaren als ongewenst gedrag. "Het kan heel groot zijn en heel klein, van dubbelzinnige opmerkingen, tot staren of foto's laten zien tot daadwerkelijk aanranding of verkrachting."
Seksueel grensoverschrijdend gedrag is een overkoepelde term voor alle verschillende situaties wanneer er sprake is van seksueel contact dat over iemands grens gaat. "Het verschilt per persoon en per situatie hoe een opmerking of handeling wordt ervaren."
Verpleegkundigen het vaakst last
Remke betrapt af en toe een patiënt terwijl die zichzelf aan het bevredigen is, maar dat vindt ze niet altijd seksueel overschrijdend. "Toen ik binnenkwam bij iemand die met zichzelf bezig was, zei ik: 'Ik kom zo wel even terug.' Sommige patiënten liggen lang te wachten op een operatie terwijl ze zich niet heel erg ziek voelen. Meestal schrikt de patiënt heel erg als we op de melding van een verhoogde hartslag afkomen en ze dus betrappen. Ik weet dat sommige collega's of studenten deze situaties lastiger vinden."
Mbo-verpleegkundigen geven het vaakst van alle beroepsgroepen aan te maken te hebben gehad met ongewenste seksuele aandacht door patiënten of andere externen. In 2021 ging het om 37 procent van hen.
Maar ook bij de hbo-verpleegkundigen denkt Remke dat dit aantal best weleens hoger zou kunnen zijn omdat veel collega's ongewenste seksuele opmerkingen niet melden. "Het kost veel administratieve tijd en veel collega's denken: ach, ik neem die opmerking niet al te serieus", vertelt ze.
'Je neemt het voor lief'
Toen verpleegkundige Maaike bij haar heupen werd gepakt, heeft ze daar op dat moment ook geen melding van gemaakt. "Ik vond het lastig om te doen, ondanks dat ik een mondig persoon ben en duidelijk mijn grenzen kan aangeven. In dit geval kwam ik er later pas achter dat het echt niet kon wat er was gebeurd", vertelt ze.
"Veel verpleegkundigen denken dat seksueel getinte opmerkingen of kleine handtastelijkheden er nu eenmaal bij horen. Je wil de beste zorg geven die er is, daarnaast is de administratieve last al heel hoog en je ziet de patiënt na zo'n opmerking weer, dus je wil er ook niet altijd een punt van maken. Soms neem ik het voor lief en bespreek ik het eventueel later."
Ook kassamedewerkers en barpersoneel
Niet alleen verpleegkundigen ervaren met enige regelmaat ongewenste seksuele aandacht. Ook andere beroepsgroepen in de zorg, zoals gespecialiseerd verpleegkundigen, verzorgenden, medisch praktijkassistenten en artsen hebben relatief vaak deze ervaringen.
Buiten de zorg melden kassamedewerkers, kelners en barpersoneel het vaakst dat ze seksuele aandacht van klanten krijgen:
Ongewenste opmerkingen toegenomen
De ongewenste seksuele aandacht door klanten, patiënten, leerlingen of passagiers is afgelopen jaar met 6 procent gestegen, vergeleken met 2020. Toen lag het percentage iets lager dan voorgaande jaren.
Het percentage werknemers dat te maken heeft met ongewenste seksuele aandacht van leidinggevenden of collega’s schommelt al jaren rond 2 procent. Kelners, barpersoneel en keukenhulpen hebben relatief vaak (6 procent) te maken met ongewenste seksuele aandacht van leidinggevenden of collega's.
